Gdyby chcieć w skrócie odpowiedzieć na to pytanie to większość leków teoretycznie ma potencjał który może zaszkodzić wątrobie. Oczywiście pewne środki o wiele szybciej i łatwiej mogą powodować uszkodzenia wątroby np. ze względu na swoją budowę lub specyficzne przemiany którym podlegają (np. paracetamol).
Wszystko byłoby dobrze, ale … ~5% paracetamolu pod wpływem enzymów cytochromu P450 (CYP3A4, CYP2E1, CYP2A6, CYP1A2) tworzy wysoce toksyczny dla wątroby metabolit N-acetylo-P-benzochinoiminę (NAPQI, N-acetyl-p-benzoquinone imine). Zasoby glutationu mają określony zapas i do tego czasu toksyczny metabolit jest wiązany (z glutationem) oraz w postaci kwasu merkapturowego wydalany z moczem. Niestety, gdy glutationu nie wystarczy (z różnych przyczyn), NAPQI łączy się z białkami wątrobowymi i prowadzi do martwicy hepatocytów. Objawy pojawiają się po 24-48 h. [4,5]
Szkodliwe dla wątroby są prawie wszystkie doustne SAA, chętnie nadużywane od kilkudziesięciu lat:
- winstrol (stanazolol),
- metanabol (methandrostenolone),
- anapolon (oxymetholone),
- metylowany masteron / drostanolone (znany lepiej jako superdrol),
- methyltestosterone (metylowany testosteron),
- methyltrienolone (Metribolone/R1881; pochodna trenbolonu),
- fluoxymesteron (halotestin),
W mniejszym stopniu problem dotyczy oral turinabolu (dihydrochlormethyltestosteronu) oraz oxandrolonu (anavaru). Istnieją przykłady substancji pozbawionych C17AA – np. testosteron undecanoate – andriol- jednak jest on słabo wchłanialny (poprzez system limfatyczny), jego użycie przez kulturystów jest znikome (był stosowany przez kolarzy w Tour de France).
Bardzo często stosujący doping mężczyźni lekceważą problem. Twierdzą, iż „przecież w badaniach wykazano, iż są to bezpieczne środki”. Tak oczywiście. To tak jakby porównywać zderzenie z murem z prędkością 30 km/h (badania na lekach) oraz to samo zderzenie przy prędkości 120 km/h (dawki stosowane w dopingu). Innymi słowy jeśli zastosujesz 100 mg oxandrolonu czy oral turinabolu dziennie to wcale nie jest powiedziane, iż nie będzie miało to wpływu na wątrobę. Kwestię komplikuje fakt, iż w niektórych okolicznościach nawet masywne zniszczenia wątroby wcale nie muszą manifestować się w badaniu np. ALAT/AsPAT.
Co ciekawe, często „środki osłonowe” mają działanie odwrotne od deklarowanego. Istnieją poważne wątpliwości dotyczące kwasu ursodeoksycholowego, niezbędnych fosfolipidów (preparaty fosfatydylocholiny z ziaren soi (łac. Glycine max) (Phospoholipidum essentiale), sylimaryny. [6] Pewnie zastosowanie może znaleźć S-adenozylo-L-metionina. Im GY i wsp. [1] opisali przypadek 51 letniego mężczyzny z Puerto Rico mającego klasę C uszkodzeń wątroby (czyli najbardziej zaawansowaną niewydolność wątroby) w skali Skala Childa-Turcotte’a-Pugha. Klasyfikacja została zaproponowana w 1964 r. przez C.G. Childa oraz J.G. Turcotte’a z University of Michigan do ustalenia śmiertelności okołooperacyjnej chorych poddawanych zabiegom zespoleń naczyniowych wrotno-systemowych. [2] Pacjent z uszkodzeniami wątroby klasy C ma 40% szansę przeżycia roku, a tylko 20% pięciu lat i klasyfikuje się do przeszczepienia wątroby. Wspomniany 51-latek miał żółtaczkę oraz oporne na diuretyki wodobrzusze (często stosuje się tam popularne wśród kulturystów spironolakton oraz furosemid). [3] U mężczyzny stwierdzono również spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej (SBP, spontaneous bacterial peritonitis). I po tym bardzo długim wstępie przechodzę do meritum.
Otóż mężczyzna stosował suplement MaxOne zawierający (D-ribose-L-cysteine). Naukowcy podejrzewają, że nasilenie objawów żółtaczki i znaczne pogorszenie stanu mężczyzny wiąże się z zastosowaniem takiej formy „detoksykacji”! Wnioski: należy ograniczyć stosowanie toksycznych dla wątroby SAA, PH, leków zawierających np. paracetamol. Nie zawsze doskonały suplement diety mający (wg reklam) chronić wątrobę spełni swoje zadanie, gdy uszkodzenia są poważniejsze, niż przypuszczałeś. Nie zawsze uszkodzenia wątroby manifestują się poprzez wzrost aminotransferazy asparaginianowej czy aminotransferazy alaninowej.
Referencje:
1. Im GY1, Kazi S, Thung SN, Perumalswami PV „A maxed-out liver: a case of acute-on-chronic liver failure”.
2. https://www.podyplomie.pl/pediatria/12151,markery-przewleklej-niewydolnosci-watroby?page=7
3. Marek Hartley „Wodobrzusze — problemy diagnostyczne i terapeutyczne” Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
4. M. BIOLATO, C. ARANEO, G. MARRONE, A. LIGUORI, L. MIELE, F.R. PONZIANI, A. GASBARRINI, A. GRIECO “Liver transplantation for drug-induced acute liver failure” https://www.europeanreview.org/wp/wp-content/uploads/37-45-Liver-transplantation-for-drug-induced-acute-liver-failure.pdf
5. Magdalena Krzyżak-Jankowicz, Robert Jankowicz “Metamizol i paracetamol — leki podobne, ale nie takie same” https://journals.viamedica.pl/palliative_medicine_in_practice/article/download/47606/34897
6. dr n. med. Ewa Wunsch, prof. dr hab. med. Piotr Milkiewicz „Preparaty hepatoprotekcyjne: fakty i mity” https://podyplomie.pl/medycyna/10710,preparaty-hepatoprotekcyjne-fakty-i-mity
