Progesteron jest silnie zmitologizowanym hormonem. Zanim rozpętasz wojnę w komentarzach, przeczytaj poniższe badania, przemyśl je, wyciągnij wnioski i dopiero później komentuj. Identyczny problem dotyczy estradiolu. Był uważany (za specjalistów od dopingu) za zło całego świata, tymczasem odpowiada za przyrost masy mięśniowej u mężczyzny (jest ważnym regulatorem tego procesu), libido (bez estradiolu mimo wysokiego testosteronu występują u mężczyzny zaburzenia), zdrowie układu sercowo-naczyniowego czy funkcjonowanie kości.
Cóż, po pierwsze, wydaje się, iż progesteron jest bronią obosieczną, tak samo jak wszystkie hormony. Dlatego nie jestem zwolennikiem podawania ludziom sterydów anaboliczno-androgennych, antykoncepcyjnych środków hormonalnych czy innych preparatów mających wpływ na gospodarkę hormonalną. Najpierw należy zgromadzić dużą wiedzę o funkcjonowaniu ludzkiego ustroju, później wieloetapowo zbadać daną osobę (układ sercowo-naczyniowy, wątroba, nerki, ciśnienie krwi, stan zapalny, istniejące uwarunkowania), a na samym końcu dopiero podjąć decyzję.
Tymczasem to, co robi większość ludzi, przypomina dawanie osobie nieprzeszkolonej granatu obronnego czy odbezpieczonego, załadowanego amunicją karabinu maszynowego. Zobaczymy, co się stanie? Dlatego nie jestem zwolennikiem stosowania dopingu w sporcie ani nikogo nie zachęcam do brania SAA, jak również uważam, iż „poradniki dopingowe” nie powinny być publikowane w sieci, gdyż w większości są nieprawdziwe. Podkreśla się tam zyski, marginalizuje lub pomija skutki uboczne „terapii”.
W dzisiejszym artykule odniosę się do środków z grupy 19-nortestosteronów. Są to zmodyfikowane preparaty niesłychanie popularne na czarnym rynku. Co ciekawe, podmiana grupy 17-alfa-H grupą etynylową w popularnym nandrolonie (występował pod marką deca durabolin; 19-nortestosteron) tworzy noretisterone – steroid używany nadal w wielu środkach antykoncepcyjnych (np. Activelle, Cliovelle, Estalis, Estalis Sequi, Estracomb TTS, Kliogest, Novofem, Primolut-Nor, Systen Conti, Systen Sequi, Trisequens).
Jaką rolę odgrywa progesteron?
Tu powstaje największy problem, bo praktycznie nikt nie bierze pod uwagę kwestii dopingu i podwyższania stężenia progesteronu u mężczyzny. O ile dobrze rozwinięte i znane są kwestie podwyższenia stężenia estrogenów u „dopingowiczów”, to bez trudu można napotkać na mylne informacje z tego zakresu (np. stosowanie dwóch środków SERM równolegle; ignorowanie roli estrogenów w budowie mięśni i redukcji tkanki tłuszczowej).
Progesteron rozpatruje się głównie, jako hormon ważny dla kobiet:
- zmniejsza ilość receptorów estrogenowych (działa antyestrogennie),
- hamuje LH (owulację),
- wpływa na piersi,
- zwiększa lepkość śluzu,
- podnosi temperaturę ciała (stąd metoda – kalendarzyk),
- jest niezbędny do utrzymania ciąży (stąd rola RU-486, jako środka antyprogesteronowego),
- w dużych dawkach działa katabolicznie (być może przez to, iż jest elementem szlaku, w których powstaje kortyzol),
- wzmaga działanie estrogenów na kości.
Na podstawie: E. Mutschler „Farmakologia i toksykologia”, WYDANIE III.
Jak powstaje progesteron?
Największą wadą progesteronu jest ulokowanie tego związku w samym środku kluczowych szlaków przemian androgenów i glikokortykoidów. Szlak w uproszczeniu wygląda następująco:
cholesterol -> StAR -> pregnenolone -> progesteron.
Dalsze przemiany mogą wyglądać następująco:
progesteron -> 17-hydroksyprogesteron -> 11-deoksykortyzol -> kortyzol.
W drugim szlaku:
progesteron -> 17-hydroksyprogesteron -> androstendion -> testosteron.
Z powyższych schematów widać, iż mamy problem, gdyż progesteron jest niezbędny do syntezy testosteronu, gluko- i mineralokortykosteroidów. Temat znacznie przekracza ramy tego opracowania, więc celowo nie omawiam tutaj wszystkich, pozostałych szlaków. Najbardziej znanym glukokortykosteroidem jest kortyzol, a mineralokortykosteroidy to np.: aldosteron, kortekson i kortykosteron (11-deoksykortykosteron).
Czy progesteron ma wpływ na wahania nastroju?
Cummings JA i wsp. twierdzą, iż niekoniecznie. Niezależnie, czy paniom podawano octan medroksyprogesteronu, sam progesteron (200 mg dziennie w zawiesinie na oleju), placebo, któryś ze środków o działaniu progestagennym wraz z koniugowanymi estrogenami końskimi (CEE, conjugated equine estrogens) czy same estrogeny – nie odnotowano dużych zmian nastroju.
Czy progestageny to jednolita grupa leków?
No właśnie nie. I tu powstaje największy problem. Są one stosowane np. w hormonalnej terapii zastępczej, leczeniu zaburzeń miesiączkowania, endometriozy, raka (np. macicy, sutka, nerek) oraz w antykoncepcji. Nie można wrzucać antykoncepcyjnych preparatów do jednego worka. Każdy ma inną charakterystykę, niektóre są antagonistami receptora androgenowego (np. octan cyproteronu, octan chlormadynonu, drospirenon, dienogest), inne agonistami receptora androgenowego (np. dezogestrel, norgestymat, gestoden, levonorgestrel). Co najciekawsze, wiele środków antykoncepcyjnych wywodzi się z 19-nortestosteronu, a więc bliżej im pod względem pochodzenia do nandrolonu i trenbolonu (nie pod względem oddziaływania na ustrój, tylko budowy cząsteczki). Do pochodnych 19-nortestosteronu należą: lewonorgestrel (LNG, levonorgestrel), dezogestrel, gestoden i norgestymat – to jest 13-etylgonany o aktywności androgennej. Natomiast pochodną 19-nortestosteronu o aktywności antyandrogennej jest dienogest (DNG). Najciekawszą cechą praktycznie wszystkich „syntetyków” na rynku jest działanie antyestrogenowe.
Historycznie znaczenie miały Nilevar (noretandrolone), Norlutin i Enovid, zostały opisane 1958 r. przez Fillmore’a Bucknera i Waltera Herrmanna. Jednak miały na tyle poważne skutki uboczne, iż obecnie są tylko ciekawostką. Norlutin i Enovid miały silne efekty estrogenne (modyfikacje cząstek 19-nortestosteronu).
Czy progesteron może uszkodzić wątrobę?
Nie wydaje się to prawdopodobne. Jednak zupełnie inaczej ma się ta kwestia, jeśli chodzi o środki o działaniu progestagennym (Desogestrel, Dydrogesterone, Levonorgestrel, Medroxyprogesterone (np. octan medroksyprogesteronu), Megestrol, Norethindrone, Norgestimate itd.).
Wg książki „LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury”, progestageny mogą być przekształcone do estrogenów i dlatego mogą wywołać żółtaczkę cholestatyczną. Moim zdaniem jest to błędny pogląd. Tak samo, jak testosteron, progesteron nie jest przystosowany do przyjmowania drogą pokarmową (tracone jest ponad 90% substancji aktywnej, o czym wspominali np. Warren MP i wsp. w 1999 r.).
Testosteron zabezpiecza się np. przez metylację (historycznie metylowany testosteron powstał w 1935 r.). Inny sposób to wchłanianie testosteronu drogą limfatyczną razem z tłuszczem (np. doustna odmiana undecanoate, pod handlową nazwą Andriol), jednak daje to kiepskie rezultaty, a na stężenie w ustroju tak podawanego testosteronu ma wpływ zbyt wiele zmiennych. Stosuje się również plastry, aplikatory do policzka (FDA dopuściła do obrotu np. Striant w 2003 r.), podskórne aplikatory testosteronu etc.
Czy muszę cokolwiek dodawać? Dlatego właśnie wszystkie doustne SAA są toksyczne dla wątroby (mniej lub bardziej), bo nie ulegają łatwo efektowi pierwszego przejścia. Wątroba napotyka na duży problem z rozłożeniem tak skonstruowanej cząstki. Metylowany testosteron był pierwszym z 3 syntetycznych SAA obok mestanolonu oraz metandriolu. Wszystkie są przykładami C17 alfa alkilowanych SAA (grupa metylowa na pozycji C17) –, co uodparnia te środki na efekt pierwszego przejścia (mało substancji aktywnej jest tracone przy pierwszym kontakcie z wątrobą), jednocześnie zwiększa ich toksyczność.
Przykłady, co się dzieje po metylacji (mało toksyczny -> bardzo toksyczny):
- testosteron -> metylowany testosteron (bardzo toksyczny), do dzisiaj spotyka się go w obrocie na czarnym rynku; niektórzy próbowali umieszczać go w „suplementach diety”, np. Xcel Sport Nutrition – produkt: Reaper Dna resurrection, firma LGI – produkt: EPI-10, firma ALRI – produkt: Jungle Warfare,
- masteron -> metylowany masteron (superdrol, methasteron); superdrol wiąże się z setkami przypadków poważnych uszkodzeń wątroby; w czasie, gdy nie było to jeszcze zakazane, był masowo sprzedawany w Internecie (nie było to do końca legalne ani też wyraźnie zakazane – typowa szara strefa); przykład: firma ATS LABS – produkt: 1024,
- masteron -> metylowany masteron w podwójnej cząsteczce (dimethazine); dimethazine odpowiadał za wiele przypadków uszkodzeń wątroby, również był sprzedawany, jako „suplement diety”, np. produkt Super DMZ Rx 2.0 (firma: Blackstone Labs),
- nandrolone -> metyldienolone, Methyl-D, Methyl-Dien, RU 3467,
- nandrolone/trenbolone -> metribolone (methyltrienolone).
O ile nikt nie wykazał w żadnych badaniach toksyczności iniekcyjnego testosteronu, przynajmniej w umiarkowanych dawkach (np. enanthate, zawiesina na oleju; propionate, cypionane; mieszanki 4 estrów: omnadren/sustanon), to powszechnie znane są toksyczne dla wątroby oddziaływania wersji metylowanych i pochodnych (np. bliski krewny metylowanego testosteronu dobrze znany, jako metanabol). Masteron nie jest toksyczny dla wątroby, superdrol bardzo itd.
Dlatego wydaje mi się logiczne, iż progestageny, zabezpieczone przed efektem pierwszego przejścia, są toksyczne dla wątroby. Dziwi mnie niewiedza niektórych naukowców w tej kwestii, gdyż sprawa jest znana od dobrych kilkudziesięciu lat. Na pewno można znaleźć na ten temat artykuły pochodzące z lat 70. XX wieku. Dotyczą innych środków, ale już wtedy sporo na ten temat wiedziano. Dlatego modyfikuje się cząstki progestagenów w pozycji 3 lub 17. Hydroksylacja w pozycji 17, a następnie estryfikacja przedłuża działanie tych środków (progesteron jest aktywny tylko kilka minut, dla porównania: octan medroksyprogesteronu od 30 do 60 h). Część gestagenów może powstawać przez modyfikację testosteronu i 19-nortestosteronu (nandrolony), np. dodaje się tam grupę etynylową w pozycji 17 lub 19.
O ironio, w powszechnym mniemaniu największe spustoszenie dla wątroby przynoszą sterydy anaboliczno-androgenne, tymczasem 90% gruczolaków wątroby diagnozuje się u pań… stosujących doustne środki antykoncepcyjne. Wpływają one na pobudzenie receptorów androgenowych i estrogenowych w wątrobie.
Jak to zastosować?
Z badań Bauer ER i wsp. wiemy, ŻE trenbolone (w największym uproszczeniu: potężniejszy kuzyn nandrolonu) posiada większe powinowactwo do receptora progesteronowego, niż progesteron (także wyższe do receptora androgenowego, w porównaniu do testosteronu). Niestety trenbolone jest środkiem weterynaryjnym, dlatego jego stosowanie u ludzi nie jest oficjalnie spotykane, dlatego brakuje badań dotyczących człowieka i powinowactwa tego preparatu do receptorów u ludzi. Zresztą w większości krajów (np. w UE) stosowanie środków hormonalnych w tuczu bydła nie jest legalne (to też sprawia, iż liczba badań jest mniejsza, bo nie ma sensu wydawać pieniędzy na ryzykowne, zakazane prawnie techniki „wspomagające” rozrost masy bydła).
Siła wiązania z receptorem progesteronu:
- melengestrol acetate (środek używany do tuczu bydła) – 526% potencjału progesteronu,
- levonorgestrel – ma 150% potencjału promegestonu (dla porównania progesteron ma 50% potencjału promegestonu),
- 3-Keto-desogestrel – ma 150% potencjału promegestonu (tak samo, jak levonorgestrel),
- trenbolone – 137% potencjału progesteronu,
- nomegestrol – 125% potencjału promegestonu (dla porównania progesteron ma 50% potencjału promegestonu),
- medroxyprogesterone acetate – ma 115% potencjału promegestonu,
- DHT – 1.4% potencjału progesteronu,
- testosteron – 1.2% potencjału progesteronu.
Siła wiązania z receptorem androgenowym:
- melengestrol acetate (środek używany do tuczu bydła) – 0.31% potencjału DHT,
- trenbolone – 109% potencjału DHT,
- DHT – 100% (to wiadome, DHT jest tu punktem odniesienia, więc nie może być inaczej),
- gestoden – ma 85% potencjału metribolonu,
- drospirenone – ma 65% potencjału metribolonu, czyli R1881; pochodna trenbolonu),
- levonorgestrel – ma 45% potencjału metribolonu,
- testosteron – 31% potencjału DHT,
- 3-Keto-desogestrel – ma 20% potencjału metribolonu,
- noretisteron – 15% potencjału metribolonu,
- dienogest – 10% potencjału metribolonu,
- progesteron – ma 4% potencjału DHT.
Źródło danych: Bauer i wsp. „Characterization of the affinity of different anabolics and synthetic hormones to the human androgen receptor, human sex hormone binding globulin and to the bovine progestin receptor” oraz Adolf E. Schindler i wsp. „Classification and pharmacology of progestins”.
Wydaje się więc, iż trenbolone, nandrolone i ich pochodne mogą mieć wpływ na związane z progesteronem skutki uboczne:
- silne hamowanie układu HPTA,
- potężną supresję testosteronu (dlatego niezbędne jest zapewnienie pewnej stałej ilości testosteronu w tle),
- zmiany w piersiach (ginekomastia) – wydaje się, iż o wiele częstsze jest mimo wszystko pojawianie się takich zmian wskutek użycia aromatyzujących SAA (np. metanabolu, testosteronu => estrogeny), niemniej takie ryzyko istnieje,
- składowanie tkanki tłuszczowej (prawdopodobnie sytuacja wygląda podobnie, jak w przypadku estradiolu: zbyt mało = źle, zbyt dużo = źle).
Ponadto nandrolone może wykazywać niewielkie skutki uboczne związane z aromatyzacją (estrogenowe), jednak jest to zależne od dawki.
W przypadku trenbolonu aromatyzacja jest wykluczona, co ma swoje dobre, jak i złe strony (mniejsze przyrosty masy mięśniowej; tak samo jest w przypadku porównania metanabolu i oral-turinabolu).
Jeśli chodzi o starszej generacji środki antykoncepcyjne, to niektóre są naprawdę potężne, przynajmniej jeśli chodzi o dane teoretyczne, dotyczące powinowactwa do receptora androgenowego czy estrogenowego, np. drospirenone nie tylko jest bardzo silny, jeśli chodzi o receptor progesteronowy, toALE jeszcze ma potencjał dotyczący receptora androgenowego (antagonista o dużej sile), jak i również glukokortykosteroidowego (stosunkowo słaby) i mineralokortykosteroidowego (potężny). Gestoden (III generacja „pigułek”) jest jeszcze gorszy – silny, jeśli chodzi o receptor dla progesteronu, androgenów (85% potencjału silniejszego brata trenbolonu!), potężny, jeśli chodzi o receptor mineralokortykosteroidowy (antagonista).
Dlatego warto pamiętać, iż kobiety decydują się niejednokrotnie na stosowanie bliskich krewnych „wyklętych” SAA, o niewiele mniejszym potencjale (przynajmniej teoretycznie, bo czym innym jest działanie leku w ustroju).
Panie stosujące progestageny o działaniu androgennym (to jest LNG, dezogestrel, gestoden i norgestymat) są narażone na skutki uboczne dobrze znane mężczyznom sięgającym po SAA. Wspomniane środki antykoncepcyjne zaburzają profil lipidowy oraz wygląd skóry (powodują nasilenie trądziku, przetłuszczanie i nadmierne owłosienie).
Z pewnością smutny jest fakt, iż w wielu krajach stosuje się do tuczu bydła środki, które mogą wyrządzać duże szkody konsumentom, a jeszcze większe środowisku (trwałe metabolity np. trenbolonu).
Na koniec dodam, iż niektóre badania wskazują, iż kabergolina może tłumić progesteron, jednak brakuje potwierdzenia tej informacji w przypadku ludzi. Jedyny środek, jaki znam, to mifepristone (niesławny RU-486) i jemu podobne leki z tej samej grupy. Kulturyści wrażliwi na progesteron i związane z nim skutki uboczne, powinni unikać 19-nortestosteronu i jego modyfikacji (np. trenbolonu). Szczególnie złym pomysłem jest łączenie np. nandrolonu i trenbolonu (choć nie każdy źle toleruje takie połączenie).
Referencje:
Cummings JA1, Brizendine L. „Comparison of physical and emotional side effects of progesterone or medroxyprogesterone in early postmenopausal women.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12082361
ROGERIO A. LOBO „Progestogens”
Warren MP1, Shantha S. „Uses of progesterone in clinical practice.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10338267
Farges O, Ferreira N, Dokmak S, Belghiti J, Bedossa P, Paradis V. Changing trends in malignant transformation of hepatocellular adenoma. Gut. 2011;60(1):85–9. doi: 10.1136/gut.2010.222109.
Philipp Solbach,corresponding author1 Andrej Potthoff,1 Hans-Jürgen Raatschen,2 Bisharah Soudah,3 Ulrich Lehmann,3 Andrea Schneider,1 Michael J. Gebel,1 Michael P. Manns,1 and Arndt Vogel „Testosterone-receptor positive hepatocellular carcinoma in a 29-year old bodybuilder with a history of anabolic androgenic steroid abuse: a case report”
Agnieszka Stelmaszyk, Joanna Domagała, Marzena Dworacka “Znaczenie składu hormonalnych środków antykoncepcyjnych dla ich skuteczności i tolerancji” https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/54269/41062
E. Mutschler „Farmakologia i toksykologia”, WYDANIE III
Fillmore Buckner and Walter Herrmann „New Compounds with Progestational Activity: A Review” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2603900/
Bauer ER, Daxenberger A, Petri T, Sauerwein H, Meyer HH. „Characterisation of the affinity of different anabolics and synthetic hormones to the human androgen receptor, human sex hormone binding globulin and to the bovine progestin receptor.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11252818
„OPINION OF THESCIENTIFIC COMMITTEE ON VETERINARY MEASURES RELATING TOPUBLIC HEALTH” https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/cs_meat_hormone-out50_en.pdf
Adolf E. Schindler i wsp. „Classification and pharmacology of progestins” https://pdfs.semanticscholar.org/9515/6d991105366e81ed677b9ef72f7f5df83176.pdf
