Testosteron jest jednym z najczęściej nadużywanych hormonów. Sytuacja niewiele zmieniła się od lat 50 XX wieku, gdy syntetyczny testosteron został po raz pierwszy użyty w celach dopingowych (eksperymenty z hormonami pochodzenia zwierzęcego prowadzono już wcześniej, z miernymi efektami). W kolejnych latach weszły do szerokiego użycia jego pochodne (np. metanabol ok. 1958 roku – pierwsze wzmianki o syntezie z lat 1955-1956; patent CIBA zarejestrowany na nazwiska Wettstein, Hunger, Meystre oraz Ludwig Ehmann) [1] oraz substancje zbliżone budową (np. pochodne DHT). W 2012 roku wykryto 4500 przypadków dopingu (WADA). Z tego 50% dotyczyło używania sterydów anaboliczno-androgennych i podobnych substancji. Podsumowując, na 4500 przypadków dopingu aż 2279 stanowiły sterydy anaboliczno-androgenne (w skrócie „SAA” i pochodne, np. testosteron, metanabol, winstrol, trenbolone, norethandrolone, oxabolone, oxandrolone, oxymesterone).
Testosteron w różnej postaci jest nagminnie stosowany w ramach HTZ, TRT – hormonalnej terapii zastępczej czy też „terapii zastępczej testosteronem” (ang. testosterone replacement therapy). Istnieje wiele kontrowersji związanych z HTZ – nawet względnie niski poziom testosteronu wg każdej z wielu grup naukowców znaczy coś innego. „Przykładowo, sam Testosterone Deficiency Syndrome – TDS nie ma patognomonicznych objawów. Co więcej, objawy zespołu TDS występują nie tylko przy stężeniach TT poniżej 8 nmol/L, ale mogą także pojawić się przy stężeniach TT 8-12 nmol/L (2,31-3,46 ng/mL), w zależności od rodzaju objawu oraz od osobniczej (genetycznej) wrażliwości na działanie testosteronu.”[2] Wg wytycznych tylko stężenie TT (testosteronu całkowitego) pomniżej 8 nmol/L kwalifikuje do HTZ. Wspomniany zespół nie jest chorobą.
Testosteron i SAA niesłusznie oskarża się o wywoływanie dziesiątek chorób – nawet dziennikarze szukający sensacji przypisują sterydom anaboliczno-androgennym wszystko – począwszy od zniszczenia wątroby, przez zaburzenia psychiczne, zachowania przestępcze, a skończywszy na próbach samobójczych. Dlaczego tak się dzieje? Ludzie boją się nieznanego, a sterydy to nadal czarna magia dla społeczeństwa. Jak jest w rzeczywistości? Kolejne z badań rzuca wiele światła na tą mitologizowaną kwestię.
W jednym z badań z 2015 roku [3] pewien kulturysta, 28 latek z 10-letnim doświadczeniem w treningu siłowym stosował umiarkowaną dawkę testosteronu: 465 mg/tydzień. Było to mix o nazwie Duratestom®; firmy Organon.
W składzie:
- t. propionate (30 mg),
- t. phenylpropionate (60 mg),
- t. isocaproate (60 mg),
- t. caproate (100 mg).
Duratestom przypomina starszą wersję polskiego omnadrenu 250 firmy Jelfa. W nowszej wersji omnadren zamiast t. caproate zawiera t. decanoate.
Mężczyzna stosował testosteron przez 7 tygodni. W tym czasie użył 3.250 mg mieszanki. Badano kompozycję jego ciała, wydolność oraz wskaźniki biochemiczne przed, zaraz po skończeniu 7 tygodniowego „cyklu” oraz 12 tygodni po odstawieniu mixu testosteronu.
Wyniki pod względem masy ciała:
- waga przed cyklem 66,5 kg,
- waga po 7 tygodniowym cyklu 70,2kg (przyrost o 5,6%),
- waga po 12 tygodniach 71 kg,
Wyniki pod względem poziomu tkanki tłuszczowej:
- BF (ang. body fat) przed cyklem 6,5%
- BF po 7 tygodniowym cyklu 6,8% (przyrost +4,6%),
- BF po 12 tygodniach 8,1% (przyrost o 24,6%),
Wyniki pod względem otłuszczenia ciała:
- Suma fałd tłuszczu przed cyklem 45,2 mm,
- Suma fałd tłuszczu zaraz po 7 tygodniowym cyklu 49,7 mm (przyrost o 10%),
- Suma fałd tłuszczu po 12 tygodniach 57,8 mm,
Hormony i profil lipidowy:
- LH (IU/L) PRZED: 5,1 PO: 4,1 PO 12 tygodniach: 3,7 (NORMA: 1,0~8,4)
- FSH (IU/L) PRZED: 2,8 PO: 2,2 PO 12 tygodniach: 2,3
(NORMA: <10,5)
- Testosteron PRZED: 624 pg/mL, PO CYKLU 1.303 pg/mL, po 12 tygodniach 802 pg/Ml (NORMA: 271-965 pg/mL),
- Estradiol PRZED: 3.17, PO CYKLU 5.04, po 12 tygodniach 3.68
- Cholesterol PRZED: 285, po cyklu 227, po 12 tygodniach 267 (NORMA < 200 jednostek),
- Trójglicerydy PRZED: 112, po cyklu 125, po 12 tygodniach 259 (NORMA < 150),
- HDL PRZED: 59, po cyklu 45, po 12 tygodniach 51 (NORMA > 50),
- LDL PRZED: 204, po cyklu 157, po 12 tygodniach 164, (NORMA < 130).
- VLDL PRZED: 22, po cyklu 25, po 12 tygodniach 52 (NORMA 2-30),
Wydolność tlenowa:
- Szczytowa moc aerobowa w trakcie testu z rosnącym obciążeniem – PRZED cyklem: 3,7 W/kg,
- Szczytowa moc aerobowa w trakcie testu z rosnącym obciążeniem – PO cyklu: 3,6 W/kg,
- Szczytowa moc aerobowa w trakcie testu z rosnącym obciążeniem – PO 12 tygodniach: 3,5 W/kg,
Wydolność beztlenowa:
- Szczytowa moc beztlenowa (WINGATE) PRZED: 5,8 W/kg,
- Szczytowa moc beztlenowa (WINGATE) PO: 6,2 W/kg,
- Szczytowa moc beztlenowa (WINGATE) PO 12 tygodniach: 5,6 W/kg,
Wyciskanie nogami – siła:
- Wzrost o 2,2% w stosunku do „przed cyklem”,
Komentarz:
Przede wszystkim należy rozwiać mit o błyskawicznych przyrostach mięśni po sterydach anaboliczno-androgennych. Jak widać, mężczyzna zwiększał masę ciała średnio o 528 g tygodniowo. Dodać należy, iż w dużej mierze ten efekt to retencja wody, w części przyrost tkanki tłuszczowej, zatrzymanie glikogenu – sucha masa mięśniowa stanowi niewielką część tak zdobytego „przyrostu”. W początkowej fazie cyklu możliwe są skoki wagi o kilka kilogramów, ale niestety to nie mięśnie. Wg badań nawet na dopingu nie należy liczyć na więcej niż 1,5-1,8 kg przyrostu miesięcznie. Bardziej doświadczone osoby mogą liczyć na przyrost rzędu 800-1000 g mięśni miesięcznie (oczywiście pod warunkiem prowadzenia odpowiedniego treningu i diety).
HDL spadł o 23,7% – to rokuje źle, ale nie jest to wynik tragiczny. Choć dodać należy, iż HDL niekonieczny musi być „dobrą” lipoproteiną osocza (transportującą cholesterol we krwi). Istnieją badania, które mówią, iż nadmiar HDL jest tak samo szkodliwy jak jego niedobór! „Mimo, iż u przeważającej części pacjentów stężenie HDL-C negatywnie korelowało z obecnością choroby wieńcowej, to wśród uczestników z najwyższymi stężeniami HDL (> 1,81) w IDEAL i największymi cząstkami lipoproteiny w EPIC zależność ta uległa odwróceniu — HDL stał się u tych osób czynnikiem ryzyka wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych” [9] Testosteron stosowany jako pojedyncza substancja nie ma wielkiego wpływu na profil lipidowy – co stwierdzano wielokrotnie. Niestety, np. podawanie 6 mg stanazololu dziennie, przez 6 tygodni spowodowało spadek HDL-cholesterolu o 33%, a frakcji HDL2 o 71%! Dla porównania testosteron (długie estry) w dawce 200 mg tygodniowo zredukował poziom HDL o 9% (i to tylko wybranej frakcji, HDL3). Ale to nie wszystko – poziom LDL (złego cholesterolu) zwiększył się o 29% wskutek kuracji winstrolem, a zmniejszył się o 16% u zawodników, którym podawano sam testosteron enanthate [JAMA. 1989] [8] W omawianym badaniu, u mężczyzny odnotowano spadek LDL (frakcji uznawanej za „złą”), jakby tego było mało – całkowity cholesterol spadł o ~ 21%.
Jak widać, mężczyzna był wręcz wzorcowo odtłuszczony, można powiedzieć chorobliwie, więc nawet wzrost zatłuszczenia po cyklu był niewielki. Poziom BF rzędu 8,1% to doskonały wynik. Jednak jak widać, testosteron przez swoje właściwości oraz możliwość aromatyzacji (konwersji do estrogenów) może stanowić przyczynek do otłuszczania się. Zupełnie inaczej reagują osoby w podeszłym wieku przy wieloletnim podawaniu testosteronu [7] – stwierdzono, iż umiarkowana ilość testosteronu undecanoate (1000 mg co 6 tygodni, później ta sama dawka podawana co 12 tygodni) u otyłych mężczyzn, w wieku ok. 58 lat, z syndromem metabolicznym, w ciągu 5 lat kuracji spowodowała spadek ciśnienia skurczowego krwi o 23 ± 10 mm hG, a rozkurczowego o 16 ± 8 mm! Dodatkowo, obwód pasa zmniejszył się o 10 cm (w grupie kontrolnej wzrósł o 3 cm). Zanotowano także spadek wagi w grupie testosteronu o 15 ± 2,8 kg (wszystkie dane dotyczą 60 miesiąca kuracji TU). W badaniu na młodych mężczyznach: przy 600 mg testosteronu enanthate tygodniowo, w ciągu 20 tygodni zawodnik zyskał 8 lub 9 kg (w zależności od przyjętej metody mierzenia masy) beztłuszczowej masy (mięśnie). Jednocześnie stracił 1-2 kg tłuszczu”. [10]
U mężczyzny widać lekką blokadę pracy przysadki mózgowej i/lub podwzgórza. W podwzgórzu jest to GNrh (uwalnia FSH i LH). W przysadce wydzielane są LH (hormon luteinizujący) oraz FSH (hormon folikulotropowy). LH odpowiada za syntezę testosteronu, zaś FSH za syntezę białek w komórkach Sertolego. W innych badaniach [5] 100 mg metanabolu i wieloletnie nadużywanie SAA doprowadziło do całkowitej blokady układu HPTA, niemożliwe było ustalenie poziomu LH oraz FSH u młodego zawodnika. W kolejnym z badań [6] 10 użytkowników gigantycznych dawek SAA wykazywało kompletną blokadę zarówno LH jak i FSH (sprzężenie zwrotne, inhibicja).
Wydolność aerobowa nieco spadła zaraz po cyklu (o 2,8%)– można to tłumaczyć zwiększeniem masy ciała mężczyzny, za to zwiększyła się jego wydolność anaerobowa. Szczytowa moc anaerobowa wzrosła po cyklu o 7,8%.
Podsumowanie – testosteron z pewnością ma wpływ na organizm, jednakże brak przekonujących dowodów na jego znaczącą szkodliwość. W wielu aspektach testosteron paradoksalnie poprawia funkcjonowanie mężczyzny, a nawet jego zdrowie. W umiarkowanych dawkach może przyczyniać się do spadku ciśnienia krwi, obwodu w pasie, ilości cholesterolu czy też spadku frakcji LDL.
Redakcja Kulturystyka.pl uznaje zjawisko dopingu i stosowania niedozwolonych substancji w sporcie, a także wbrew zaleceniom medycznym, za skrajnie naganne, nieuczciwe i niemoralne. Jakiekolwiek informacje zawarte w artykułach dotyczących dopingu i farmakologii nie mogą być traktowane ani służyć jako instruktaż. Treść artykułów przedstawia jedynie zebrane informacje dotyczące powyższego tematu. Stosowanie dopingu niesie za sobą ryzyko utraty zdrowia oraz w wielu przypadkach nawet utraty życia.
Artykuł na podstawie:
Br J Pharmacol. Jun 2008; 154(3): 502–521. Published online May 26, 2008. doi: 10.1038/bjp.2008.165 PMCID: PMC2439524 “Pharmacology of anabolic steroids”
https://thinksteroids.com/articles/dianabol-john-ziegler-myth/
Zespół niedoboru testosteronu u mężczyzn”, „Testosterone deficiency syndrome in men” Michał Rabijewski, Wojciech Zgliczyński Klinika Endokrynologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Impaired Physical Performance and Clinical Responses after a Recreational Bodybuilder’s Self-Administration of Steroids: A Case Report http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26770942
E. Mutschler “Farmakologia i toksykologia”
Endocr Pract. 2014 Aug;20(8):e130-3. doi: 10.4158/EP14034.CR. Acute hepatitis and fevers in an amateur body-builder: a new complication of synthetic androgen abuse? http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24641932
Effects of Long Term Supplementation of Anabolic Androgen Steroids on Human Skeletal Muscle” http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0105330
Effects of Five-Year Treatment with Testosterone Undecanoate on Metabolic and Hormonal Parameters in Ageing Men with Metabolic Syndrome” http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3945028/
William Llewellyn’s „Anabolics” 9th Editio
Cholesterol HDL — przyjaciel czy wróg?” Kardiologia Polska 2013; 71, 3: 290–294; DOI: 10.5603/KP.2013.0045 https://ojs.kardiologiapolska.pl/kp/article/viewFile/KP.2013.0045/7195
„Testosterone dose-response relationships in healthy young men” http://ajpendo.physiology.org/cgi/reprint/281/6/E1172
