Wątroba – węzeł życia (art by Mariusz987)

Źródło zdjęcia

Orzeł wyrywał ją Prometeuszowi, a ona odrastała… W tym micie tkwi wiele prawdy. Wątroba ma wprost fenomenalne zdolności regeneracji. A jeśli w pewnym momencie mówi „pas”, nie jest to bynajmniej sprawka orła.

8 NIEZWYKŁYCH SEGMENTÓW

Jest największym narządem wewnętrznym. Każdy z jej ośmiu segmentów ma oddzielne naczynia krwionośne i drogi żółciowe.

Dzięki temu w razie potrzeby chirurg może wyciąć którąś z tych części, nie uszkadzając reszty. A w dodatku usunięte fragmenty odbudowują się w krótkim czasie i odzyskują swe funkcje!

Można stwierdzić bez żadnej przesady, że od dobrze funkcjonującej wątroby zależy nasze życie. To prawdziwa fabryka, filtr i węzeł komunikacyjny na styku dwóch układów – trawienia i krążenia.

REZERWUAR KRWI

Pod względem ukrwienia jest na drugim miejscu (po mózgu). Krew dopływa do niej dwiema drogami. Przez żyłę wrotną – przebiegającą przez żołądek, jelita, śledzionę i trzustkę, skąd niesie składniki odżywcze wchłonięte z układu pokarmowego. Z drugiej strony jest zaopatrywana w świeżą krew i tlen przez tętnicę wątrobową.

W życiu płodowym wątroba jest narządem krwiotwórczym. Po urodzeniu tę rolę przejmuje szpik kostny, a wątroba staje się magazynem krwi (w razie krwotoku uwalnia ją do krwioobiegu); reguluje też jej skład, wytwarza substancje odpowiedzialne za krzepnięcie (fibrynogen, protrombinę). W wątrobie następuje też rozkład starzejących się erytrocytów.

UDZIAŁ W TRAWIENIU

Wątroba ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowej przemiany materii – węglowodanów, białek i tłuszczów. To ona produkuje i wydziela żółć warunkującą trawienie tłuszczów i przyswajanie witamin, które się w nich rozpuszczają, czyli A, D, E i K.

Zagęszczona żółć jest gromadzona w pęcherzyku (woreczku) żółciowym, który pod wpływem sygnałów z przewodu pokarmowego kurczy się, a jego zawartość zostaje dostarczona do dwunastnicy, by przygotować tłuszcze do trawienia.

SKŁAD I PRZETWÓRNIA

Nasz wewnętrzny „zakład chemiczny”, jakim jest wątroba, produkuje enzymy i białka podtrzymujące funkcje życiowe. To tu następuje przemiana pokarmów na składniki odżywcze, tu się wytwarza i magazynuje glikogen. Powstaje on z gromadzonych w wątrobie węglowodanów.

Ale uwaga! Gdy jest ich za dużo, zamieniają się w tłuszcz. Glikogen podtrzymuje prawidłowe stężenie glukozy(pokarmu komórek) we krwi i zapobiega niedocukrzeniu w okresach pomiędzy posiłkami.

Wątroba pełni też inne funkcje: produkuje cholesterol i lipoproteiny, spala kwasy tłuszczowe, gromadzi witaminy, np. A, E, D, K, B12, oraz znacznej ilości żelaza. A dzięki zdolności do przekształcania związków chemicznych steruje poziomem i pracą hormonów.

OCZYSZCZALNIA

Jest stale narażona na kontakt z toksynami, które dostają się do organizmu wraz z pożywieniem, wodą i powietrzem, a także tych powstających w ustroju (jako produkty przemiany materii, pozostałości leków, alkoholu i innych substancji szkodliwych dla organizmu).

Ich neutralizowanie i usuwanie należy do głównych zadań wątroby. Dlatego właśnie jej uszkodzenie grozi nagromadzeniem się toksyn i śmiertelnym zatruciem.

SIŁA ZŁEGO NA JEDNEGO

Przyczyną uszkodzenia wątroby mogą być:

• infekcje wirusami zapalenia wątroby typu B lub C oraz innymi,

• zaburzenia gospodarki tłuszczowej i w ogóle przemiany materii,

• toksyny, które przedostają się do organizmu niezależnie od naszej woli lub w sposób przez nas zamierzony; należą do nich leki, narkotyki, alkohol, pleśń na źle przechowywanych orzeszkach ziemnych, środki chemiczne, muchomor sromotnikowy,

• zaburzenia w układzie odpornościowym u osób z predyspozycjami genetycznymi do chorób wątroby, np. przy niedoborze niektórych enzymów,

• choroby stawów lub tarczycy (głównie u kobiet),

• zastój krwi w wątrobie spowodowany np. niewydolnością serca(dzięki nowoczesnej kardiologii zdarza się to obecnie bardzo rzadko).

Choroba wątroby może postępować bardzo wolno, przez wiele lat (np. po wirusowym zapaleniu wątroby, w chorobie alkoholowej) ; może rozwinąć się w czasie kilku lub kilkunastu miesięcy (np. przy niedrożności dróg żółciowych), a w niektórych przypadkach -w ciągu kilku dni lub tygodni.

Jest to wtedy ostra martwica wątroby z tzw. Piorunującym przebiegiem. Bywa ona następstwem spożycia trujących grzybów lub choroby metabolicznej, np. choroby Wilsona, która polega na nadmiernym gromadzeniu się miedzi w organizmie.

Wątroba, częściowo osłonięta żebrami sąsiaduje z przeponą i pod jej naciskiem obniża się przy każdym wdechu.

Przylegają do niej: żołądek (1) , dwunastnica (2), oraz niewidoczne na rysunku serce, jelita i nerki. Przez żyłę wrotną (3) do wątroby wpływa krew z substancjami odżywczymi wchłoniętymi w narządach przewodu pokarmowego. Przez żyłę wątrobową (4) wypływa krew wzbogacona w przetworzone w wątrobie substancje, które mogą teraz odżywić wszystkie tkanki. Tętnica wątrobowa (5) jest odgałęzieniem aorty (6). Tędy wątroba otrzymuje prosto z płuc swoją porcję świeżej krwi z tlenem. Z dróg żółciowych i woreczka żółciowego (7) przewodem żółciowym wspólnym (8) żółć płynie do dwunastnicy.

CZEGO NIE LUBI

Wątroba ma wielu wrogów. Dzielnie z nimi walczy, ale sama- bez naszej pomocy- sobie nie poradzi.

Najczęstszą przyczyną uszkodzenia wątroby są wirusy zapalenia wątroby typu B i typu C. Problem ten dotyczy setek tysięcy osób.

WIRUSY – WRÓG NR 1

Przed zakażeniem wirusem typu B łatwo się zabezpieczyć. Powszechnie dostępne szczepionki uodporniają na całe życie ok. 95 % osób zaszczepionych. Niestety, mimo wielu akcji przypominających i uświadamiających nadal większość ludzi się nie szczepi. A powinni -zwłaszcza ci narażeni na zakażenie z powodu częstych kontaktów ze służbą zdrowia.

Przeciwko wirusowi typu C nie ma szczepionki. Jej przygotowanie utrudnia duża zmienność wirusa w organizmie, który w ten sposób stara się uciec przed działaniem układu odpornościowego i stosowanymi lekami przeciwwirusowymi.

Należy więc unikać sytuacji stanowiących potencjalne zagrożenie, np. wykonywania zbyt wielu badań, jeśli nie są absolutnie konieczne, zwłaszcza inwazyjnych (gastroskopii), ale także analiz krwi.

W pracy lekarzy i pielęgniarzy nadal, niestety, zdarzają się zaniedbania, które zwiększają ryzyko zakażenia wirusem typu C lub B (nie używanie lub niezmienianie rękawiczek do każdego pobrania krwi lub opatrunku). Pacjent ma prawo, a nawet obowiązek, zwrócić uwagę na te niedociągnięcia.

ALKOHOL – WRÓG nr 2

Już dawno ustalono, jakich dawek przekraczać nie wolno ( w medycznej literaturze anglosaskiej taką miarą jest 40 ml whisky dziennie). Zawartość czystego alkoholu w jednym drinku odpowiada w przybliżeniu jego ilości w kieliszku wina lub małej (0,33 l) butelce piwa. U kobiet tolerancja alkoholu jest znacznie mniejsza niż u mężczyzn.

Przy czym liczy się skumulowana ilość alkoholu wypita w określonym czasie. Najbardziej niebezpieczne jest długotrwałe picie nawet niewielkich ilości alkoholu. Alkoholowa choroba wątroby przez lata może przebiegać bezobjawowo. Gdy jest zaawansowana, pojawia się brak apetytu, chudnięcie, gorączka, krwawienie z dziąseł i nosa oraz żółtaczka.

Liczba przypadków marskości alkoholowej w Polsce stale wzrasta. Od kilku lat jest ona tak samo często stwierdzana u kobiet i mężczyzn w wieku około 45 lat.

LEKI – WRÓG NR 3

Należy ostrożnie stosować kuracje hormonami płciowymi i antybiotykami. Wątrobie szkodzą także niektóre leki przeciwpasożytnicze, przeciwmalaryczne, przeciwgruźliczne, antyarytmiczne, cytostatyki, witamina A.

Leki uspokajające(od Relanium po Xanax), przeciwlękowe i antydepresyjne są często nadużywane ( i uzależniają), a gdy dodatkowo poprawiamy sobie samopoczucie alkoholem, wątroba jest już bardzo zagrożona.

Zdecydowanie toksycznie działa na nią przewlekłe (nie doraźne) przyjmowanie większości leków przeciwbólowo-przeciwzapalnych stosowanych w chorobach stawów, kości, układu ruchu.

Jeśli trzeba przyjmować leki szkodliwe dla wątroby, należy kontrolować, czy jej nie uszkadzamy, czyli robić próby wątrobowe.

UWAGA NA PARACETAMOL

Obecnie aspirynę i leki z grupy salicylanów, które bywają przyczyną uszkodzenia śluzówki żołądka, zastępuje się powszechnie paracetamolem. Paracetamol nie powoduje choroby wrzodowej ani alergii. Do dawki 3-4 g na dobę (8 tabletek) jest to lek bezpieczny.

Dla osób z niską wagą ciała, nadużywających alkoholu lub z przewlekłymi chorobami wątroby dawki powyżej 5 g mogą być szkodliwe, a nawet niebezpieczne. Dlatego lepiej trzymać się dawki niższej. Warto podkreślić, że przedawkowanie paracetamolu stanowi drugą przyczynę zgonów spowodowanych zatruciami lekowymi w USA.

JAK CHORUJE

Mimo swych zdumiewających zdolności regeneracyjnych źle traktowana wątroba po wielu latach mówi „pas”

Przewlekłe działające czynniki szkodliwe tworzą w miąższu wątroby guzki regeneracyjne. Znaczna część komórek obumiera, a tam, gdzie wątroba stara się wytworzyć nowe-powstają blizny, zwłóknienia.

Krew nie może więc swobodnie przepływać i dostarczać tlenu i substancji odżywczych. Komórki stopniowo obumierają, utrudniony jest odpływ żółci i wątroba przestaje spełniać swoje funkcje.

Takie zaawansowane zwłóknienie nazywa się marskością. Z chorobą można żyć w dobrej kondycji wiele lat, w końcu jednak następują krwotoki do przewodu pokarmowego, zakażenia, zaburzenia świadomości, śpiączka i śmierć.

NIEWYRAŹNE SYGNAŁY

Chora wątroba nie boli -nie jest bowiem unerwiona. Rozwój marskości bywa całkiem bezobjawowy. Zła tolerancja ciężko strawnych pokarmów czy bóle w prawym podżebrzu zwykle związane są z chorobą pęcherzyka żółciowego lub żołądka i jelita grubego. Dolegliwości zwane kolką znają osoby mające kamicę pęcherzyka żółciowego.

Natomiast większość dolegliwości związanych z przewlekłą chorobą wątroby nie musi być charakterystyczna. Bywają to np. bóle stawowo-mięśniowe, zmęczenie, osłabienie, zaburzenia snu, trudności w koncentracji i zapamiętywaniu.

Powiększenie się obwodu brzucha, uczucie stałego wzdęcia, zmiany na skórze i brak apetytu mogą być jedynymi objawami sugerującymi , że z wątrobą dzieje się coś złego.

ZMIANY POWAŻNE

Podstawowym ich objawem( nie zawsze jednak występującym) jest żółte zabarwienie skóry oraz białkówek oczu. Ponadto uszkodzenie wątroby można podejrzewać, gdy:

• wątroba jest twarda przy badaniu,

• brzuch jest powiększony (gromadzi się w nim płyn)

• występują krwawe wymioty, smoliste stolce,

• skóra swędzi,

• mocz ma ciemny kolor,

• zranienia krwawią łatwo i długo,

• drobne naczynia na skórze tułowia tworzą pajączki,

• wnętrze dłoni jest zaczerwienione -zwłaszcza nasada kciuka i palca piątego.

NOWOTWÓR

Rak pierwotny, powstający z komórek wątroby, zwykle jest następstwem marskości. Zmiana może mieć postać guza lub być nieregularna, co oznacza, że jest zdolna do naciekania (rozprzestrzeniania się na narządy sąsiadujące).

Ryzyko zachorowania zwiększa się u osób nadużywających alkoholu i zakażonych WZW B lub C. Ale zmniejszają go zażywane zawczasu leki przeciwwirusowe. W części przypadków nowotwór usuwa się operacyjnie, w innych wykonuje przeszczep wątroby.

PRZESZCZEP

To jedyny sposób leczenia przewlekłej niewydolności wątroby. Transplantacja musi być wykonana nim dojdzie do załamania czynności wątroby i innych ważnych dla życia narządów: nerek, płuc, serca i mózgu.

Przeszczep wątroby to trudna, trwająca wiele godzin operacja. W Polsce w ten sposób udaje się uratować życie ponad 200 osobom rocznie.

ZBADAJ SIĘ

Czasem nawet przez wiele lat możemy nie wiedzieć, że wątroba przewlekle choruje, a w naszym ciele krążą wirusy typu B lub C, które powoli niszczą ten organ.

Wirusem typu C jest zakażonych w Polsce około 700 tys. Osób, a wirusem typu B -300 tys. Do wykrycia przewlekłej choroby najczęściej dochodzi przypadkowo. Bo uszkodzona wątroba przez wiele lat funkcjonuje sprawnie i może nie dawać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Dlatego ważne jest, by przy okazji analizy krwi wykonywać tzw. Próby wątrobowe, czyli oznaczenie aktywności enzymów wątrobowych: transaminazy alaninowej (AlAt) i transaminazy asparaginianowej (AspAt).

Nieprawidłowe wyniki są wskazaniem do badań w kierunku zakażenia wirusami typu C i typu B, ale podwyższony poziom AlAt może być związany np. z działaniem leków, złą dietą. Interpretacja wyników należy do lekarza.

POZIOM BILIRUBINY

Choroby wątroby nie muszą przebiegać z żółtaczką (stąd błędne określenia: żółtaczka zakaźna czy wszczepienna). Żółtaczka jest spowodowana głównie utrudnieniem odpływu żółci, w tym bilirubiny, z wątroby do przewodu pokarmowego. Bilirubina to składnik żółci, powodujący brązowe zabarwienie stolca.

Trudności w odpływie żółci podwyższają poziom bilirubiny we krwi. Objawem tego bywa zażółcenie białek oczu i skóry, ciemna barwa moczu (bo nerki starają się usunąć bilirubinę z organizmu)i odbarwienie stolca. Może też wystąpić świąd skóry, bo krew zawierająca bilirubinę i kwasy żółciowe podrażnia tkanki.

Przyczyną problemów z odpływem żółci może być kamica pęcherzyka żółciowego, guz nowotworowy lub zastój żółci z powodu toksycznego polekowego uszkodzenia wątroby.

USG I TOMOGRAFIA

Kto odczuwa dolegliwości ze strony jamy brzusznej, powinien wykonać USG. Dobrze wykonane badanie daje wiele informacji o stanie nerek, trzustki, śledziony, zmianach miażdżycowych.

Pozwala też ocenić drożność przewodów żółciowych, wielkość pęcherzyka, grubość jego ścian, wielkość i strukturę wątroby oraz przyczynę zmian (proces zapalny, stłuszczenie wątroby). Dzięki USG można wykryć guzy i nowotwory.

Niestety, np. przy dużej otyłości USG nie da wyraźnego obrazu, wtedy zaleca się tomografię komputerową.

BIOPSJA

Wykonuje się ją w warunkach szpitalnych, wtedy gdy są wątpliwości co do istoty choroby wątroby albo gdy lekarz chce ocenić stopień nasilenia zmian i precyzyjnie dobrać terapię lub sprawdzić skuteczność leczenia.

Biopsja trwa dwie sekundy, nie jest bolesna. Przykre, jak w stomatologii, jest tylko znieczulenie, ale ból szybko mija. W uzasadnionych przypadkach warto zgodzić się na biopsję wątroby. Badanie pomaga bowiem postawić precyzyjną diagnozę.

JAK POMÓC WĄTROBIE

Na zaawansowane i nieodwracalne zmiany leku niestety nie ma. Ale wiele dolegliwości pomogą złagodzić preparaty dostępne bez recepty.

Osoby z rozpoznaną chorobą wątroby powinny być leczone wyłącznie przez specjalistów. W przypadkach, wobec których stosuje się uznane w świecie terapie, zażywanie niesprawdzonych leków lub ziół(bo pomogły sąsiadowi) bądź poddawanie się bioenergoterapii to błąd z poważnymi konsekwencjami.

Jest wiele leków chroniących komórki wątroby i działających korzystnie na jej regenerację. Również niektóre parafarmaceutyki przynoszą doraźną ulgę. Oto kilka z nich:

• Raphacholin – preparat ziołowy o działaniu żółcio-pędnym. Pomaga, gdy jednorazowo zjemy za tłusto, bo poprawia trawienie, ale nie działa na wątrobę, tylko na jedną z jej licznych funkcji -wydzielanie żółci.

• Cynarex, Cynarein – to wyciągi z karczochów, które pobudzają wydzielanie żółci, obniżają stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi, przyspieszają wydalanie toksyn.

• Sylimarol, Sylivit, Livenorm i inne preparaty zawierające wyciąg z ostropestu plamistego chronią błony komórkowe hepatocytów (podstawowych komórek wątroby). Przepisywane są pacjentom z przewlekłymi i ostrymi chorobami wątroby jako leki wspomagające. Stałe przyjmowanie preparatów z wyciągiem z ostropestu plamistego korzystnie wpływa na niektóre funkcje wątroby. U części pacjentów po stosowaniu tych preparatów mija uczucie dyskomfortu w prawym podżebrzu, a nawet ból.

• Werwa – zmniejsza złe samopoczucie wywołane nadużyciem alkoholu lub przejedzeniem. Nie zawiera paracetamolu. Dostarcza cukrów, aminokwasów, dwuwęglanu sodowego, kwasu cytrynowego, witaminy C. Ułatwiają one przepływ treści pokarmowej, przetwarzanie pożywienia i szybki rozkład produktów ubocznych.

UWAGA!

Osoby ze stwierdzoną chorobą wątroby, niezależnie od jej przyczyny, nie powinny spożywać alkoholu w żadnej postaci. Należy też unikać stosowania wielu leków jednocześnie!

DO KOGO Z CHORĄ WĄTROBĄ

Choroby wątroby w Polsce leczą przede wszystkim specjaliści chorób zakaźnych i gastroenterolodzy. Niedługo oficjalnie pojawi się nowa specjalność -hepatologia.

Nazwa ta pochodzi od łacińskiego słowa „hepar” -wątroba. Hepatolodzy zajmują się ostrymi i przewlekłymi chorobami wątroby, marskością, śpiączką wątrobową, guzami (rakiem pierwotnym i przerzutami nowotworów z innych narządów).

Pacjentów z wirusowymi zapaleniami wątroby typu B lub C (zwanymi niesłusznie żółtaczką zakaźną) przyjmuje specjalista chorób zakaźnych, z umiejętnością w dziedzinie hepatologii.

Autor: Mariusz987 (sfd)

Komentarze do artykułu możesz zobaczyć na forum klikając TUTAJ