Przepuklina (art by lek. med. Paweł Walasek)

Źródło zdjęcia

Objawem tej dolegliwości jest miękka, często chowająca się pod wpływem ucisku palcami, wypukłość w obrębie brzucha lub pachwiny. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety.

Przepuklina (łac. hernia) jest określeniem stanu, kiedy dochodzi do uwypuklenia jakiegoś narządu, tkanki, w całości lub częściowo poza swoje prawidłowe, anatomiczne położenie. Opisuje więc wszystkie sytuacje, kiedy narząd, przeważnie na skutek zmniejszenia wytrzymałości jam ciała, uwypukla się i przemieszcza.

Termin ten funkcjonuje w wielu dziedzinach medycyny. Laik może być więc trochę zdezorientowany, jak się ma przepuklina np. dysku międzykręgowego do przepukliny pachwinowej. Czy jest to ta sama choroba?

Najczęściej z takim schorzeniem ma do czynienia chirurg, kiedy dochodzi do powstania przepuklin brzusznych. Wprawdzie rzadziej, lecz z podobnym problemem może się też zetknąć neurolog – przepukliny mózgowe, oponowe, ortopeda – przepukliny krążków międzykręgowych (tzw. dysków) czy gastrolog – przepukliny okołoprzełykowe.

Jak powstaje przepuklina

Większość przepuklin dotyczy jamy brzusznej i z nimi najczęściej kojarzą je pacjenci.

Przepuklina brzuszna jest to nieprawidłowe uwypuklenie błony otrzewnej, najczęściej wraz z pętlami jelit, poza anatomiczne granice jamy brzusznej. „Zawartość” jamy brzusznej utrzymywana jest powłokami, na które składają się m. in. mięśnie brzucha, rozcięgna, więzadła.

W jamie brzusznej panuje stale dodatnie ciśnienie, które wzrasta podczas kaszlu, śmiechu, przy parciu na stolec, oddawaniu moczu. Są to sytuacje, podczas których pracują mięśnie brzucha, tworząc tzw. tłocznię brzuszną.

Doprowadza to do wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusznego. Pod jego wpływem, w miejscach osłabienia ścian brzucha, dochodzi do przerwania powłok i utworzenia się przepukliny.

Przepuklina może pojawić się w każdym wieku. Jednakże w życiu człowieka są dwa okresy, kiedy przepukliny pojawiają się najczęściej. Pierwszy to okres, gdy dziecko intensywnie rośnie i rozwija się. Wówczas wskutek pewnych wrodzonych niedoskonałości w układzie mięśni są one mniej wytrzymałe na bodźce mechaniczne.

Drugi to wiek podeszły, kiedy mięśnie i tkanka łączna powoli stają się słabsze, zanikają, a tym samym są mniej wytrzymałe. Zdarza się to częściej u osób ciężko pracujących, astmatyków, chorych z przewlekłym zapaleniem oskrzeli, osób z przerostem prostaty.

Przepukliny powstają także u osób młodych, zwłaszcza w bliznach pooperacyjnych. Bliznowata tkanka jest mniej wytrzymała od zdrowej tkanki łącznej.

Stałe elementy przepukliny

Każda przepuklina ma swoje stałe elementy – są nimi:

wrota przepukliny: jest to pierścień w powłokach (najczęściej miejsce obniżonego oporu), w który wciska się otrzewna,

kanał przepukliny: uchyłek otrzewnej, który toruje sobie drogę między tkankami, wytwarzając kanał przepukliny,

worek przepukliny: zgrubiała tkanka otrzewnej wytworzona pod wpływem bodźców mechanicznych, będąca najbardziej istotną częścią przepukliny,

zawartość przepukliny: zawartość worka przepukliny, są to najczęściej pętle jelita cienkiego.

W ściankach jamy brzusznej są typowe miejsca, które charakteryzują się obniżoną wytrzymałością. W tych miejscach przepukliny umiejscawiają się najczęściej: w pachwinie 70%, udzie 12%, pępku 11%. U dzieci natomiast z reguły spotyka się przepuklinę pępkową.

To nie defekt kosmetyczny

Jak rozpoznać przepuklinę? Zazwyczaj nie bywa to trudne. Każdy, kto ma jakiekolwiek uwypuklenie w miejscach typowych dla przepuklin, powinien podejrzewać u siebie tę dolegliwość i zgłosić się do lekarza.

Na początku bywa to tylko drobne i niewielkie uwypuklenie, które pojawia się podczas kaszlu czy śmiechu, znikające podczas normalnego, spokojnego oddychania.

Z czasem jednak uwypuklenie powiększa się i pojawia się coraz częściej, by pozostać już na stałe. Stałe uwypuklenie początkowo możemy odprowadzić palcem, zwłaszcza podczas kąpieli w ciepłej wodzie. Gdy odprowadzenie jest już niemożliwe, jest to ostatni dzwonek, by zgłosić się do lekarza.

Każdy, kto ma przepuklinę, powinien pamiętać, że nie jest to tylko defekt kosmetyczny. Jest to także potencjalne zagrożenie wystąpienia groźnych powikłań. Niebezpieczny mianowicie jest stan, który nazywamy uwięźnięciem przepukliny.

Przez uwięźnięcie rozumiemy zaciśnięcie worka przepuklinowego z zawartością (najczęściej jelitami) w obrębie wrót przepukliny. Zaciśnięcie to powoduje przerwanie pasażu jelitowego. Objawia się wzdęciem i bólem brzucha. Następnie dochodzi do zaburzenia ukrwienia jelit, a później ich martwicy.

Istotą uwięźnięcia jest fakt, że pętle jelita, które dostały się do worka przepuklinowego, „zakleszczyły” się i nie mogą się z niego wydostać. Najczęściej do takiego powikłania dochodzi podczas uporczywego kaszlu, nadmiernego wysiłku itp.

Rozpoznanie uwięźnięcia przepukliny nie jest na ogół trudne. Tam, gdzie dotychczas znajdowała się znikająca i pojawiająca się przepuklina, powstaje żywo bolesny guz. Skóra na nim ulega przeważnie zaczerwienieniu, jest bardziej „ucieplona”.

Po pewnym czasie chory zaczyna się skarżyć na wzdęcia i ból brzucha, nudności, wymioty, nie może oddać gazów i stolca. Dochodzi do przyspieszenia tętna, w obrazie morfologii zaś do leukocytozy.

Te wszystkie objawy składają się na obraz niedrożności mechanicznej jelit. Stan ten stanowi nagłe i niezwykle groźne niebezpieczeństwo dla zdrowia chorego i wymaga w trybie pilnym interwencji chirurgicznej.

Decyzja należy do lekarza

We wczesnym okresie uwięźnięcia można próbować nieoperacyjnie uwolnić jelito z „zakleszczenia”. Większość chorych wykonuje to często samodzielnie, a lekarza wzywa, kiedy przekracza to ich możliwości i pojawiają się niepokojące objawy ogólne.

Próbę odprowadzenia może podjąć lekarz, gdy ma pewność, że nie doszło do martwicy jelit. Chory leży na wznak, z podłożoną pod miednicą poduszką, z nogami podkurczonymi. Pozycja ta ma na celu rozluźnienie mięśni brzucha i pierścienia przepuklinowego.

U dzieci można spróbować odprowadzić przepuklinę podczas kąpieli w ciepłej wodzie. Zabiegi te powinien wykonywać lekarz i to on decyduje, czy można próbować odprowadzić przepuklinę, czy należy wykonać zabieg operacyjny. Pomimo udanej próby odprowadzenia chory powinien znaleźć się w szpitalu na obserwacji. Należy również zaplanować leczenie chirurgiczne.

Jak leczy się przepuklinę

Przepuklina nigdy nie ulegnie samoistnemu wyleczeniu ani zmniejszeniu. Leczenie przepuklin jest jedynie operacyjne. Wyjątkiem od tej reguły jest przepuklina pępkowa u małych dzieci, która zarasta samoistnie, a leczymy ją za pomocą opatrunku uciskowego.

Operacje przepuklin są najczęstszymi zabiegami wykonywanymi na oddziałach chirurgicznych.

Operacja polega na oddzieleniu worka przepuklinowego od otaczających tkanek i podwiązaniu go. Najważniejszą jej częścią jest wzmocnienie osłabionych tkanek powłok brzusznych.

Wykonuje się to poprzez zbliżenie mięśni, rozcięgien i więzadeł mocnymi szwami, tak aby pokryć ubytek, który był punktem wyjścia przepukliny. Ostatnio w celu wzmocnienia powłok brzucha wszywa się siatki z tworzyw sztucznych.

Chory po zabiegu może wstać z łóżka już następnego dnia. Operacje przepukliny można wykonać również laparoskopowo, jednakże metoda ta nie daje przeważnie zadowalających wyników.

Czasami pacjenci, chcąc uniknąć operacji, stosują specjalne pasy przepuklinowe. Nie jest to jednak metoda warta polecenia, gdyż nie prowadzi do wyleczenie. Jednak pasy przepuklinowe mają racjonalne zastosowanie u osób, które zostały już zoperowane, a pas zabezpiecza je przed ewentualnym nawrotem choroby.

Postęp cywilizacyjny wydłużył średnią życia naszej populacji. Dożywamy coraz starszego wieku, nasza tkanka łączna i mięśniowa nie zawsze i nie u wszystkich do późnego wieku wytrzymuje upływ lat.

Przepukliny są więc stałym problemem zdrowotnym. Nie wolno i nie należy go bagatelizowć. Wcześnie rozpoznana przepuklina wymaga tylko drobnego zabiegu operacyjnego. Powikłanie zaś uwięźniętej przepukliny może być groźne nawet dla naszego życia.

Kto jest najbardziej narażony na chorobę