Wodorowęglan sodu jest silnie zmitologizowany – może nie tak, jak witamina C, ale jednak. Przypisuje mu się masę właściwości, których nie posiada. Tak samo w Internecie istnieje kolosalna mitologia odnośnie np. beta-mimetyków, sterydów anaboliczno-androgennych, hormonu wzrostu czy IGF-1. Dlaczego?
Bo autorzy stron nie sięgają po badania i opracowania fachowe, ale bazują na kiepskiej jakości źródłach. Dlatego czytając rewelacje dotyczące wodorowęglanu sodu, należy zachować duży dystans.
Czy soda oczyszczona jest tym samym co tabletki (suplementy)?
Soda oczyszczona (takiej jakiej używamy w kuchni) w jednej łyżeczce 4.8g dostarcza 59 mEq sodu i 59 mEq dwuwęglanu. Z kolei doustna tabletka 650 mg dostarcza tylko 7.7 mEq sodu i 7.7 mEq dwuwęglanu. Niekoniecznie soda oczyszczona nadaje się do tego by zastąpić suplementy diety i leki. Tak samo wbrew obiegowym opiniom niekoniecznie wszystkie białka serwatkowe i kreatyny są sobie równe, wiele zależy od metod produkcji. Jakość wyrobu może się drastycznie różnić.
Przykład: „wodorowęglan sodu stał się prawdziwym koszmarem dla koncernów farmaceutycznych”.
No, oczywiście tak samo jak witamina C. To tak “straszny koszmar”, że istnieje wiele środków mających w składzie NaHCO3. Przykład? AlcaNeff (tabletki), Alkala T (tabletki), Natrium Bicarbonicum Polpharma (roztwór do wstrzykiwań), Sodu wodorowęglan Hasco (proszek). Są to leki albo suplementy diety. Środek do iniekcji, Natrium Bicarbonicum Polpharma, jest lekiem przeznaczony wyłącznie w lecznictwie zamkniętym. Sodu Wodorowęglan Hasco jest lekiem do stosowania zewnętrznego („W postaci 1 do 4% roztworów wodnych stosowany do płukania i przemywania błon śluzowych lub do okładów w stanach zapalnych skóry i tkanki podskórnej.”). AlcaNeff i Alkala T to suplementy diety do stosowania doustnego.
Koncerny farmaceutyczne sprzedają dziesiątki środków mających naturalne pochodzenie. Mijają kolejne lata, a nikt jakoś nie udowodnił, by NaHCO3 leczyło np. raka czy cukrzycę.
Szamani napisali: „Zostało udowodnione, że wodorowęglan sodu może pomóc w zapobieganiu występowania zapalenia stawów, dny moczanowej, grypy, cukrzycy i tworzeniu się kamieni nerkowych.”
Przykro mi, ale to jest „bro-science”, „medycyna dla półgłówków” lub „szamaństwo XX wieku”.
W rzeczywistości, w dobrze kontrolowanych badaniach: Nie ma dowodów na poprawę kontroli glikemii ani skuteczności klinicznej wodorowęglanu sodu. Za to istnieją dowody zwiększonego ryzyka wystąpienia obrzęku mózgu i przedłużonej hospitalizacji u dzieci otrzymujących wodorowęglan sodu oraz paradoksalnego pogorszenia ketozy i zwiększonej potrzeby suplementacji potasem”. Tak samo nie ma żadnych dowodów na to, iż NaHCO3 wpływa na inne choroby, na pewno nie ma żadnego związku z infekcjami wirusowymi.
Co do kwestii, która interesuje nas najbardziej, wodorowęglan sodu ma potwierdzone działanie na sportowców.
Wodorowęglan w ustroju i jego rola
Wodorowęglan występujący we krwi (HCO3-) jest częścią homeostatycznego układu buforowego, który ma kluczowe znaczenie w regulowaniu stężeń pH krwi i wspieraniu funkcji metabolicznych. Skala pH określa kwasowość/zasadowość. Na początku skali są kwasy, na końcu zasady. Im więcej wodorowęglanów we krwi, tym wyższa wartość pH (większa zasadowość ustroju). Im więcej wolnych jonów wodoru, tym niższa wartość pH (większa kwasowość ustroju).
I teraz, działanie buforujące wodorowęglanu jest następujące:
- jeśli pH krwi jest zbyt zasadowe, proton (H +) rozpuszcza się z kwasu węglowego (H2CO3) tworząc HCO3-,
- jeśli pH krwi jest zbyt kwaśne HCO3- wiąże proton, co powoduje, że H2CO3 ponownie dysocjuje na wodę (H2O) i dwutlenek węgla (CO2).
Prowadzi to do zwiększenia częstości oddychania, co ma na celu pozbycie się nadmiaru dwutlenku węgla i przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej. Zastosowanie egzogennego wodorowęglanu sodu pozwala tolerować większe stężenie mleczanów i jonów wodoru (są one kwaśne, więc są buforowane przez wodorowęglan sodu).
Wydaje się również, że dodanie wodorowęglanu sodu (NaHCO3) wpływa na degradację fosfokreatyny (PCr) i akumulację fosforu nieorganicznego, półproduktów glikolitycznych (protony i mleczany w mięśniach), wewnątrz- i zewnątrzkomórkową dystrybucję metabolitów i innych silnych jonów (Na +, K + i Cl). W efekcie to wszystko przyczynia się do wzrostu wydajności sportowca.
Badania
De Salles Painelli i wsp. stwierdzili, iż podawanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała sportowca, poprawiło czas wyczynowych pływaków na 200 m, ale nie na 100 m. Duncan i wsp. w 2014 r. stwierdzili, iż podanie wodnego roztworu 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała, 60 minut przed wysiłkiem, poprawiło wyniki w przysiadzie ze sztangą (3 serie, 80% ciężaru maksymalnego, 10-12 powtórzeń do załamania). Badani wykonali ~27% więcej powtórzeń w przysiadach, ale nie w wyciskaniu sztangi leżąc. Prawdopodobnie wyciskanie sztangi leżąc nie powoduje aż takiego wzrostu stężenia mleczanów, jak przysiady. To może tłumaczyć tylko niewielką poprawę po podaniu NaHCO3.
McClung i wsp. w 2007 r. stwierdzili, iż podanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała, 120-90 minut przed wysiłkiem, poprawia wyniki w biegu na 1000 m (powtarzanym pięciokrotnie). NaHCO3 poprawił osiągi i zmniejszył stężenie mleczanów.
Lindh i in. w 2008 r. stwierdzili, iż podanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała (kapsułka), od 90 do 60 minut przed wysiłkiem, poprawia wydolność u 8 na 9 zawodników (średnio o 1.6%) w czasie pływania na 200 m.
Zajac i in. w 2009 r. stwierdzili, iż podanie wodnego roztworu 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała dobrze wytrenowanym pływakom, 90 minut przed wysiłkiem, poprawia wynik o 1.5 sekundy w trakcie pływania 4 x 50 m (czasem na zawodach 1 sekunda to 3 miejsca w tabeli, więc zrozumiałe, iż nie jest to „mało”).
Siegler i in. w 2010 r. stwierdzili, iż podawanie wodnego roztworu 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała wyczynowym bokserom, poprawia ich skuteczność w walce trwającej 4 rundy po 3 minuty.
Siegler i in. w 2010 r. stwierdzili, iż podawanie wodnego roztworu 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała pływakom, poprawia wynik o 2% przy pokonywaniu 8 x 25 m. Całkowity czas różnił się o 4.4 sekund
Kilding i in. w 2012 r. stwierdzili, iż podanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała (kapsułka) dobrze wytrenowanym kolarzom, 120, 90 lub 60 minut przed wysiłkiem, poprawia wydajność w trakcie interwałów trwających mniej, niż 4 minuty. Kofeina też okazała się skuteczna, jednak wodorowęglan sodu też prowadził do wzrostu osiągów.
Ducker i in. w 2013 r. stwierdzili, iż podanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała (kapsułka) dobrze wytrenowanym graczom zespołowym, 60 minut przed wysiłkiem, poprawia wydolność przy powtarzanych sprintach trwających ~1 min.
Mero i in. w 2013 r. stwierdzili, iż podanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała (kapsułka) wyczynowym pływakom, 60 minut przed wysiłkiem, poprawia wydolność o 2.4% (1.5 sekundy), przy pokonywaniu 2 x 100 m w wodzie.
Thomas i in. w 2016 r. stwierdzili, iż podanie 0.3 g wodorowęglanu sodu na kg masy ciała wytrenowanym kolarzom, 90 minut przed wysiłkiem, prowadzi do mniejszego spadku VO2 (pochłaniania tlenu) i wentylacji minutowej. Sprawdzianem było 70 sekund maksymalnej pracy na rowerze.
Zamiast zakończenia: szamani XXI wieku głoszą, iż wodorowęglanu sodu pomaga przy świńskiej grypie (i innych chorobach wirusowych). Przykro mi, ale jesteś w stanie na chwilę, bez większego znaczenia metabolicznego, wpłynąć na lokalne pH w układzie pokarmowym podając NaHCO3. Czy to pozwala zwalczać grypę i inne choroby wirusowe? Przykro mi, nie ma na to żadnych dowodów. Niesłychanie trudno wpłynąć na pH ogólnoustrojowe, np. krwi. Jedynym „potwierdzeniem” są opowieści amerykańskiej odmiany „Jerzego Zięby”. To człowiek, który mianuje się „profesorem naturalnej onkologii, instytutu medycyny holistycznej da vinci”, „doktorem medycyny orientalnej i duszpasterskiej”, „założycielem naturalnej medycyny alopatycznej”. Przykro mi, iż tego typu szarlatani mają się dobrze w XXI wieku.
Tak, soda oczyszczona ma działanie na niektóre rodzaje bakterii, ale stosowana poza ustrojem człowieka. Nie ma żadnych dowodów, iż wpłynie na jakiekolwiek mikroorganizmy już wewnątrz ustroju.
W literaturze opisane są przykłady powikłań zdrowotnych po „domowych sposobach” związanych z użyciem sody oczyszczonej. 1 łyżeczka NaHCO3 dostarcza 41.8 mEq sodu (wg innych źródeł 59 mEq). Człowiek bez chorób powinien znieść 1700 mEq (od 29 do 40 łyżeczek wodorowęglanu sodu, w zależności od składu mieszanki i wagi łyżeczki). Znieść – w sensie: nie wylądować w szpitalu – co nie znaczy, że warto brać więcej, niż 30 g NaHCO3 dla 100 kg mężczyzny.
Referencje:
Duncan MJ1, Weldon A, Price MJ. „The effect of sodium bicarbonate ingestion on back squat and bench press exercise to failure.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24126895
Haider Abdul-Lateef Mousa „Prevention and Treatment of Influenza, Influenza-Like Illness, and Common Cold by Herbal, Complementary, and Natural Therapies”
Miralem Hadzic i wsp. „The Impact of Sodium Bicarbonate on Performance in Response to Exercise Duration in Athletes: A Systematic Review” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6544001/
Drake D1. „Antibacterial activity of baking soda.”
Adrienne Hughes „Hemorrhagic Encephalopathy From Acute Baking Soda Ingestion” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5017849/
Horng Ruey Chua „Bicarbonate in diabetic ketoacidosis – a systematic review” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3224469/
