Kofeina jest jednym z prastarych środków i ogólnie dobrze się stało, iż towarzyszy ludziom od wieków, gdyż współcześnie mogłaby trafić na czarną listę, podobnie jak się stało z efedryną czy geranium (DMAA) oraz wieloma innymi składnikami suplementów diety. Kofeina działa na tyle silnie, iż całkiem realne jest jej przedawkowanie. Dlatego zwykle nie przekracza się dawki 5 mg na kg masy ciała, jednak mówimy o tu o dostarczaniu czystej kofeiny (np. w kapsułkach), a nie tej pochodzącej z kawy czy herbaty.
W popularnych napojach znajduje się wiele związków, które osłabiają lub znoszą działanie kofeiny. Ogólnie w przypadku wspomnianego ergogenika więcej wcale nie znaczy lepiej. Zbyt duża dawka może skutecznie utrudnić trening czy rozwiązywanie testów egzaminacyjnych, jednak zbyt mała może się okazać nieskuteczna, szczególnie jeśli ktoś regularnie sięga po kofeinę i nastąpiła tachyfilaksja i regulacja w dół receptorów (lub zmniejszenie ich podatności na ligand, lub zablokowanie, stłumienie przekazywania sygnału).
Eksperyment naukowy
Naukowcy badali, czy kofeina ma wpływ na pamięć. Wielu studentów ma problemy z dobrymi wynikami egzaminów wczesnym rankiem. Uczniowie często piją napoje zawierające kofeinę, aby poczuć się bardziej rozbudzonym, jednak nie jest jasne, czy rzeczywiście poprawiają one wydajność.
Co podawano i na czym polegało badanie?
Uczestników poinstruowano, aby nie jedli ani nie pili niczego rano w dniu eksperymentu. Przybyli do laboratorium między 6 a 7 rano i zostali losowo przypisani do jednej z dwóch grup:
- kawy z kofeiną (180 mg),
- kawy bezkofeinowej (7-10 mg)
Opakowana kawa rozpuszczalna (Starbucks Via Italian Bold z kofeiną i bezkofeinową) została przygotowana zgodnie ze standardową procedurą, aby zapewnić, że każda 8-uncjowa filiżanka zawiera taką samą ilość kofeiny (około 180 mg w kawie bezkofeinowej i 7-10 mg w kawie bezkofeinowej).
Uczestnicy otrzymywali do wypicia filiżankę kawy, a następnie czytali książkę przez 30 minut. Wszystkim uczestnikom powiedziano, że kawa zawiera kofeinę, a eksperymentator nie wiedział, co zawiera podawany napój. Po 30 minutach przeprowadzono eksperymenty Po ukończeniu ostatecznej oceny stanu czuwania, uczestnicy zostali zapytani, czy uważają, że kawa wpłynęła na nich pozytywnie, negatywnie lub wcale.
W pierwszym teście pamięci nie-deklaratywnej (ang. implicit) na ekranie komputera wyświetlano trzydzieści niekompletnych wyrazów, po jednym na raz (np. BAS______). Dwadzieścia cztery rdzenie wyrazów można było uzupełnić słowami przedstawionymi wcześniej w fazie badania, losowo przemieszanymi z 12 słowami, które tu nie pasowały. Uczestnicy zostali poinstruowani, aby uzupełnić puste pola pierwszym słowem, które przyszło im do głowy.
W drugim teście badano pamięć deklaratywną (ang. explicit). Jest to zachowywanie i świadome przypominanie faktów i wydarzeń, wyciąganie uogólnień oraz implikacji (inferrences) z zapamiętanych faktów. Badani mieli spróbować przywołać 24 słowa, które wcześniej widzieli. Im więcej prawidłowo przywołanych słów, tym wyższy był wynik w teście.
Wyniki
Po spożyciu kawy (z kofeiną lub bezkofeinową) uczniowie byli poddawani eksperymentom wczesnym rankiem i późnym popołudniem (eksperyment 1). Rano uczestnicy spożywający kofeinę wykazali znaczącą poprawę w sferze pamięci deklaratywnej (ang. explicit). Jest to np. zachowywanie i świadome przypominanie faktów i wydarzeń, jednak kofeina nie poprawiła wyników w teście pamięci niedeklaratywnej.
W eksperymencie 2 uczestnicy wykonywali ćwiczenia sercowo-naczyniowe w celu zbadania, czy wzrost pobudzenia fizjologicznego w podobny sposób poprawił pamięć. Pomimo wyraźnego wzrostu pobudzenia fizjologicznego, ćwiczenia nie poprawiły wydajności pamięci w porównaniu z grupą kontrolną.
Wniosek
Wyniki eksperymentu sugerują, że kofeina ma specyficzny wpływ na pamięć w nieoptymalnej porze dnia, czyli wczesnym rankiem. Te odkrycia mogą być ważne dla uczniów przystępujących do porannych egzaminów.
Komentarz
Moim zdaniem zastosowano śmiesznie małą dawkę kofeiny, ona pokazuje swoją prawdziwą moc dopiero od dawki 3 mg na kg masy ciała, czyli tu zastosowano suboptymalne dawkowanie. Mimo wszystko nawet 180 mg kofeiny poprawiło funkcjonowanie umysłowe. Według mnie, jeszcze lepsze efekty niż kawa przyniesie czysta kofeina w kapsułkach, szczególnie jeśli poda się np. 2 x 200 mg (optymalna dawka dla osoby 80 kg). Większe dawki przynoszą często odmienny od zakładanego skutek, więc nie warto sięgać po więcej niż 5 mg kofeiny na kg masy ciała.
Referencje, badania naukowe, piśmiennictwo:
http://www.patomorfologia-cmuj.pl/sites/default/files/15O%20Wyk%C5%82ad%2015%20%20M%C3%B3zg%20i%20funkcje%20kognitywne.pdf
Stephanie M. Sherman i in. Caffeine Enhances Memory Performance in Young Adults during Their Non-optimal Time of Day https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2016.01764/full?utm_medium=google
