Ogólnie o mięśniach

 Mięśnie (musculi)

są to narządy, które mają wybitną zdolność kurczenia się, tzn. zmniejszenia swej długości. Skurcz odbywa się pod wpływem bodźców czy to mechanicznych, jak uderzenie, czy elektrycznych, chemicznych, czy też ruchach ustroju, w wyniku bodźca ze strony odpowiednich komórek nerwowych mózgowia lub rdzenia kręgowego.

1. Wyróżniamy trzy rodzaje mięśni:

– mięśnie zbudowane z tkanki mięśniowej gładkiej, kurczące się powoli i powoli powracające do swej pierwotnej długości- zarządza nimi układ nerwowy autonomiczny

– mięsień sercowy, który składa się z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, niezależny od świadomych bodźców nerwowych

– mięśnie zbudowane z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, szybko kurczące się pod wpływem bodźców ze strony ośrodkowego układu nerwowego – podległe naszej woli.

Przedmiotem nauki o mięśniach ( miologii) jest ostatnia grupa mięśni, które powodują ruchy kośćca lub też ustalenie położenia jedynych kości w stosunku do drugich. Z tego powodu Miśnie te tworzą układ narządów ruchu czynnego, w przeciwieństwie do układu narządów ruchu biernego, jakim jest kościec. Z mięśniami dwóch pierwszych grup oraz z mięśniami poprzecznie prążkowanymi trzewi.

2. Pod względem położenia odróżniamy mięśnie powierzchowne lub skórne i mięsnie głębokie lub szkieletowe.

Mięśnie skórne ( musculi cutanei) są położone bezpośrednio pod skórą i przyczepiają się do niej jednym lub obu swymi końcami. Mięśnie skórne silnie rozwinięte u wielu zwierząt, u człowieka znajdują się w stanie szczątkowym i zachowały się tylko na głowie i twarzy, na szyi oraz na powierzchni dłoniowej ręki.

Mięśnie szkieletowe (musculi skeleti) położone są pod powięzią powierzchowną. W bardzo znacznej większości obu swymi końcami są one przytwierdzone do szkieletu, skąd też pochodzi ich nazwa. Nieznaczna tylko liczba mięśni prążkowanych łączy się z narządami zmysłów, jak mięśnie gałki ocznej i kosteczek słuchowych, czy też znajduje się w ścisłym związku z niektórymi trzewiami, jak, np. językiem, gardłem, krtanią czy odbytnicą.

3. W mięśniach wyróżnia się także włókna typu FT i ST.

Włókna typu FT są białe i szybciej się kurczą . Jest to związane z aktywnością ATP- fazy miofibrylarnej.

Włókna typu ST są czerwone , odróżniają się gęstszą siecią oplatających je naczyń włosowatych, większą liczbą mitochondriów oraz większą zawartością mioglobiny, trójglicerydów a także enzymów tlenowych przemian energetycznych. Zawartość enzymów związanych z cyklem glikolitycznym większa jest we włóknach typu FT.

Opisane różnice wskazują , że włókna typu ST są zdolne do wykorzystania procesów tlenowych. Mają większy tak zwany potencjał oksydacyjny niż włókna typu FT. Są one także lepiej zaopatrzone w tlen dzięki lepszemu unaczynieniu i większej zawartości mioglobiny, która ma zdolność wiązania tlenu. Metabolizm włókien mięśniowych typu FT charakteryzuje natomiast większe nasilenie procesów beztlenowych ( glikolitycznych ).
Skutkiem różnic metabolicznych są różnice w szybkości rozwoju zmęczenia oraz charakteru pracy pomiędzy typami włókien. Włókna ST są zdolne do dłuższej pracy niż włókna typu FT.
Jeżeli chodzi o pobudzenie włókien mięśniowych, włókna typu ST pobudzane są przez motoneurony o większych rozmiarach i niskim progu pobudliwości , zaś włókna typu FT przez mniejsze moto -neurony o wysokim progu pobudliwości.

4. Kształt mięśni jest różnorodny. Możemy go ująć podobnie jak kości w trzy zasadnicze grupy: mięśni długich, szerokich i krótkich.

Mięśnie długie spotykamy głównie na kończynach, gdzie zwykle układają się one w kilka warstw.

W mięśniach szerokich wymiary długości i szerokości są znacznie większe niż grubości, są one zwykle spłaszczone i cienkie. Większość z nich bierze udział w wytwarzaniu ścian wielkich jam ciała: klatki piersiowej, brzucha i miednicy.

Mięśnie krótkie występują w okolicach, gdzie ruchy są nieznaczne, lecz wymagają dużej siły, widzimy je, np. dokoła kręgosłupa czy dokoła niektórych stawów

Wreszcie czwartą grupę stanowiłyby mięśnie mieszane, których nie da się zaliczyć do żadnej z powyższych grup zasadniczych. Przykładem może być mięsień prosty brzucha, który jest równocześnie mięśniem długim i szerokim. ( Do grupy mieszanej możemy również zaliczyć mięśnie okrężne, które tworzą pierścienie mięśniowe dokoła otworów ciała, tzw. Zwieracze, jak, np. mięsień okrężny oka czy zwieracz odbytu.)

5. Stopień zróżnicowania mięśniówki na ściśle odgraniczone jednostki mięśniowe jest różny. Mięśnie kończyn są najlepiej odgraniczone jedne od drugich, już znacznie mniej mięśnie tułowia, wśród nich mięśnie grzbietu są najmniej zróżnicowane.

Mięśnie przytwierdzone są swymi końcami do powierzchni, które stanowią punkty przyczepu mięsni. Powierzchnie przyczepu są różnorodne. Niektóre mięśnie przyczepiają się do wewnętrznej powierzchni skóry, są to mięśnie skórne. Inne jak, np. mięsnie języka czy warg, przyczepiają się do błony śluzowej. Niektóre mięśnie łączą się z powięzią bądź torebką stawową.

Znaczna jednak większość mięśni prążkowanych przytwierdzona jest obu swymi końcami do dwóch części szkieletu, które mięsień zazwyczaj zbliża do siebie podczas skurczu. Każdy mięsień ma co najmniej dwa punkty przyczepu, z których jeden nazywamy początkiem (orgio) lub przyczepem początkowym mięśnia, drugi – przyczepem (insertio) lub końcem/ przyczepem końcowym mięśnia. Początkiem mięśnia możemy nazwać punkt przyczepu bardziej stały (punctum fixum), końcem zaś punkt przyczepu bardziej ruchomy (punctum mobile). W zmienionych warunkach oba punkty mogą się jednak zmieniać. Punkt stały staje się wtedy punktem ruchomym i odwrotnie.

Mięsień jest przytwierdzony do miejsca przyczepu albo bezpośrednio lub za pośrednictwem ścięgna. W pierwszym przypadku włókna mięśniowe biegną aż do powierzchni przyczepu i kończą się przytwierdzając do niej. W przypadku drugim osłonka łącznotkankowa, która otacza włókna mięśniowe, przerzuca się na ścięgno stanowiące przedłużenie mięśnia aż do jego punktu przyczepu. [ Ścięgno ( tendo/tenon) stanowi istotną część mięśnie, łączy go z kośćcem i przenosi jego pracę na kościec. Kształt ścięgien jest bardzo różny, jedne są walcowate inne spłaszczone. Niektóre występują w postaci szerokiej płaskiej błony zwanej rozcięgnem ( aponeurosis). W tej postaci występują, np. ścięgna obu mięśni skośnych i mięśnia poprzecznego brzucha. Na ogół kształt ścięgna jest dostosowany w pewnym stopniu do kształtu mięśnia. ]

6.Jak z powyższego wynika, mięsień składa się przeważnie z dwóch różnych części. Jedną część stanowi kurczliwa masa mięśnia, o żywym zabarwieniu ciemnoczerwonym, zbudowana z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, tę część mięśnia nazywamy brzuścem (venter). Część drugą stanowi łącznotkankowe ścięgno ( tendo), znajdujące się na jednym lub obu końcach mięśnia, które łączy przeważnie mięsień z kośćcem i przenosi na niego pracę mięśnia.

7.Część początkową mięśnia nazywamy też głową (caput), część końcową – ogonem (cauda). Mięsień rozpoczyna się nieraz dwiema lub kilkoma głowami, z których każda może mieć własne ścięgno: mięsień dwugłowy ( m.biceps), trójgłowy (m.triceps) lub czworogłowy (m.quadriceps). Również część końcowa, czyli ogon mięśnia może się składać z dwóch, trzech lub nawet większej liczby ścięgien (m.bicaudatus, m.tricaudatus). Zginacze palców, np. kończą się czterema ścięgnami dla czterech ostatnich palców.

Wzajemny stosunek pasm mięśniowych i ścięgien jest bardzo różny, ma to duże znaczenie dla pracy mięśnia. W niektórych mięśniach kierunek włókien ścięgna stanowi prostolinijne przedłużenie kierunku włókien mięśniowych. Taki układ występuje zazwyczaj w mięśniach płaskich ( mm.plani), np. szerokich mięśniach brzucha, czy też w mięśniach międzyżebrowych. Podobny stosunek mięśnia do ścięgna jest również w mięśniach wrzecionowatych ( mm.fusiformes), w których włókna przebiegają równolegle. I tu kierunek włókien ścięgna jest przedłużeniem kierunku włókien mięśniowych. Długie lecz stosunkowo nieliczne włókna takiego mięśnia mogą wykonywać ruch rozległy lecz nie bardzo silny. Stopień skracania się mięśnia jest zależny od długości jego włókien, a siła mięśnia – od liczby włókien.

Zupełnie odmienny układ jest w mięśniach, w których włókna dochodzą skośnie do ścięgna. W mięśniu półpierzastym ( m.unipennatus) włókna mięśniowe po krótkim przebiegu dochodzą z jednej strony do ścięgna, w mięśniu pierzastym ( m.bipennatus) łączą się ze ścięgnem obustronnie. Oba te rodzaje mięśni mają liczne, lecz krótkie włókna i mogą wykonywać ruchy niezbyt rozległe, lecz silne.

Niektóre mięśnie oprócz ścięgna początkowego i końcowego mogą zawierać w swej części środkowej ścięgno pośrednie ( tendo intermedium), które dzieli mięsień na dwie części, czyli na dwa brzuśce ( m.dwubrzuścowy, m.digastricus). Inne mięśnie mogą być podzielone całkowicie lub częściowo przez krótkie ścięgienka, smugi ścięgniste (intersectiones tendineae). Taki mięsień powstaje z części segmentalnych, stając się tworem czynnościowo wyższym.

8.Poszczególne mięśnie powstają przez oddzielanie się materiału mięśniowego od wspólnych zawiązków. Jeżeli oddzielenie to jest niezupełne lub też wcale się nie odbywa, może brakować całego mięśnia (m. dłoniowy długi) lub tylko jego części ( m.naramienny, piersiowy większy) lub mogą występować połączenia z sąsiednimi mięśniami. Dodatkowe odszczepienia zawiązku mięśniowego mogą być przyczyną występowania nadliczbowych przyczepów początkowych lub końcowych lub nawet nadliczbowych mięśni, dodatkowe głowy występują stosunkowo często, np. m.dwugłowy ramienia. W niektórych okolicach ciała odmiany mięśni są liczniejsze niż w innych, np. częściej występują one na kończynie górnej niż dolnej.

9.Mięśnie poprzecznie prążkowane jako narządy bardzo czynne, są silnie unaczynione. Ilość krwi dochodząca do mięśnia jest tym większa, im intensywniej mięsień pracuje, mięsień pracujący jest lepiej ukrwiony od mięśnia w stanie spoczynku (tzw. pompa ). Zwykle do mięśnia wstępuje kilka gałązek tętniczych i każdej z nich towarzyszą zwykle dwie żyły. W mięśniu znajdującym się w spoczynku większość naczyń włosowatych jest zamknięta, otwierają się one wtedy, gdy mięsień jest czynny.

AD 3.

Wykonując ćwiczenia na określoną grupę mięśniową musimy uwzględnić charakter danego mięśnia to znaczy procentowy udział włókien mięśniowych typu ST i FT w mięśniu , aby proporcjonalnie pobudzić oba te typy . Np: chcąc ćwiczyć mięsień łydki ( 80 – 100% ST ) należy stosować od 80 – 100% bodźców o większych rozmiarach , o niskim progu pobudliwości ( długi czas pracy, duża ilość powtórzeń 12- 24 , 2- 3 serie , niewielki ciężar 30 – 60 % ciężaru maksymalnego , przerwy do 1 minuty). Jest to praca o charakterze tlenowym , wykorzystywany jest tutaj potencjał oksydacyjny włókien ST.
Zupełnie inny charakter ma mięsień trójgłowy ramienia. Posiada on 20 – 40 % włókien ST. Wynika z tego , że ma zdecydowanie więcej włókien szybko kurczliwych FT , dlatego do jego pobudzenia trzeba zastosować zupełnie inny bodziec. Musi to być bodziec o wysokim progu pobudliwości ( krótki czas pracy, mała ilość powtórzeń 4 – 6, 3- 5 serii , ale duży ciężar 85 -100% ciężaru maksymalnego). Będzie to praca o charakterze glikolitycznym ( beztlenowym ) , w której rezerwuarem energetycznym będzie ATP , CP- fosfokreatyna , glikogen.
Pracując nad danym mięśniem najpierw należy pobudzić włókna mięśniowe FT, a potem ST (ze względu na materiał energetyczny), to znaczy w ćwiczeniu najpierw wykonujemy serię na włókna FT , a w grupie ćwiczeń , ćwiczenia stymulujące najpierw włókna FT, a potem ST.

Stosunek przekroju włókien czerwonych ST do ogólnego przekroju włókien mięśniowych.

1. mięśnie łydki/przedramienia 80 – 100% ST
2. mięsień dwugłowy ramienia 50 % ST
3. mięsień trójgłowy ramienia 20 – 40 % ST
4. mięsień czworogłowy uda 55% ST
5. mięśnie klatki piersiowej 45 – 60 % ST
6. mięsień najszerszy grzbietu 55% ST
7. Naramienne 70 – 80% ST

Są to dane uśrednione.

O składzie włókien mięśniowych decydują względy genetyczne. Mówi się czasem , że ” to urodzony sprinter ” tzn. , że w jego mięśniach nóg jest zdecydowana przewaga włókien szybko kurczliwych białych FT.
W procesie budowania masy mięśniowej uwzględniającym włókna typu ST i FT istnieje większa szansa na szybszy i dokładniejszy rozwój masy mięśniowej. Te zasady należy stosować nie tylko w kulturystyce, ale we wszystkich dyscyplinach sportu.

autor; Ziomlogos
na podstawie;
(źródła: ” Wprowadzenie do fizjologii klinicznej ” Kozłowski S. , Nazar K. ” Granice przystosowania ” Kozłowski S. i oczywiscie internet )

Dodatkowe materiały, zdjęcia i komentarze forumowiczów do artykułu znajdziesz na forum klikając TUTAJ