Wiadomości wstępne i podziały:
Sprzyjającymi czynnikami dla zakażenia grzybami są ciepłe i wilgotne środowisko, częsty kontakt z wodą, leczenie antybiotykami i kortykosteroidami, ogólne osłabienie organizmu, choroby metaboliczne oraz stosowanie pigułek antykoncepcyjnych. Grzyby dzielimy na trzy grupy: dernatofity – atakują wyłącznie skórę, włosy i paznokcie drożdżaki – mogą atakować skórę, błony śluzowe i paznokcie. Pleśniowce – bardzo rzadko występują na ludzkiej skórze i błonach śluzowych.
Grzybice skóry są wywołane przez pasożyty należące do świata roślinnego: grzyby chorobotwórcze. Istnieje wiele odmian grzybów chorobotwórczych. Każda z nich wywołuje inną postać choroby skóry, toteż grzybice skóry stanowią bardzo obszerny dział dermatologii.
Zakażeniu grzybami chorobotwórczymi najczęściej ulegają: naskórek, włosy i paznokcie. Grzyby mogą jednak przenikać i do tkanek położonych głębiej i wywoływać w nich poważne schorzenia. Grzybice skóry są zakaźne i szerzą się czasami epidemicznie w szkołach, internatach, zakładach wychowawczych, przeludnianych izbach, wszędzie tam, gdzie są złe warunki higieniczne. Leczenie jest zadaniem trudnym i wymaga częsta warunków szpitalnych. Grzybice szerzą się przez bezpośredni kontakt osoby chorej ze zdrową i przez różne przedmioty codziennego użytku, Np. szczotki, grzebienie, ręczniki, wspólną pościel, czapki. Niektóre grzybice mogą być przenoszone przez zwierzęta.
Znaczny odsetek grzybicy stóp może występować u osób wykonujących niektóre zawody (predysponujące czynniki środowiskowe, jak: górników, hutników, rybaków, rolników, sportowców). Zakażeniu grzybicą, zwłaszcza stóp, sprzyja wysoka temperatura powietrza przy równoczesnej dużej wilgotności, noszenie mało przewiewnego obuwia (obuwie gumowe,
z tworzywa sztucznego), nieprzewiewnych i nie wchłaniających potu skarpet czy pończoch, nieprzestrzeganie odpowiedniej higieny osobistej, czystości miejsc pracy i użyteczności publicznej (łaźnie, baseny kąpielowe, zakłady fryzjerskie). Zakażeniu grzybicą, drożdżakami chorobotwórczymi, sprzyja także osłabienie organizmu, długotrwałe przyjmowanie antybiotyków, leków immunosupresyjnych cytostatyków.
Czynnikiem sprawczym są grzyby niedoskonałe, żywiące się strukturami skeratynizowanymi (naskórkiem, włosami, paznokciami). Stad też aby móc rozpoznać grzybicę skóry niezbędne są: badanie mykologiczne bezpośrednie i hodowla. Najpowszechniejsza – grzybica stóp: 15 – 30%,
a wśród Np. sportowców i górników: 70%.
Podziały:
geofilne – żyjące w glebie
Dermatofity – wywołują: grzybice właściwe naskórka, włosów i paznokci
zoofilne – pasożytujące na zwierzętach
Drożdżopodobne – wywołują: drożdżycę błon śluzowych, skóry i paznokci oraz łupież pstry
antropofilne – pasożytujące na ludziach
Pleśniowce – wywołują zakażenia błon śluzowych i skóry
Grzybice właściwe – tinea
1. Grzybice skóry głowy wywołane przez grzyby pochodzenia ludzkiego.
Jeśli grzybica skóry owłosionej głowy i brody wywołana jest przez grzyby zoofilne obserwujemy wówczas większy odczyn zapalny na skórze:
Grzybica powierzchowna strzygąca
Grzybica powierzchowna drobnozarodnikowa
Grzybica woszczynowa
2. Grzybica skóry gładkiej:
Grzybica powierzchowna strzygąca
Grzybica powierzchowna drobnozarodnikowa
Grzybica z odczynem zapalnym
Grzybica obrębna pachwin
Grzybica przewlekła
3. Grzybica stóp:
Odmiana potnicowa
Odmiana złuszczajaca
Odmiana międzypalcowa
4. Grzybica paznokci:
Onychomycosis
Grzybica skóry głowy owłosionej występuje w 3 jednostkach chorobowych
a) grzybica stygąca
b) grzybica drobnozarodnikowa
c) grzybica woszczynowa
Postępowanie: w grzybicy skóry głowy stosuje się leki doustne, jeżeli jest to postać głęboka to najpierw podaje się sulfonamidy Np.: biseptol. Leczenie zewnętrzne stosuje się jodynę. Najważniejsza jest profilaktyka.
Grzybica strzygąca (trichophytiasis):
Rozróżniamy następujące postacie grzybicy strzygącej: grzybica strzygąca powierzchowna skóry owłosionej i nieowłosionej., grzybica strzygąca głęboka skóry owłosionej i nieowłosionej, grzybica strzygąca paznokci.
Grzybica strzygąca powierzchowna skóry owłosionej (Trichophytiasis superficialis capillitii)
Występuje prawie wyłącznie u dzieci. W okresie dojrzewania płciowego zwykle ustępuje samoistnie. Typowym objawem jest owalne lub okrągłe ognisko złuszczania o średnicy 2-4 cm, w obrębie którego włosy są ułamane. Robi to wrażenie przerzedzenia włosów i jakby wyłysienia w tym miejscu, jednak po dokładnym obejrzeniu spostrzegamy pieńki ułamanych włosów długości 2-3 mm. Są one bez połysku, matowe. Ognisk takich maże być jedna alba kilka. W długotrwałej grzybicy mogą one zajmować nawet znaczną powierzchnię skóry głowy. W obrębie tych ognisk mogą też być włosy zdrowe, nie zajęte jeszcze przez grzyb. Podobne zmiany, choć mniej znaczne, mogą występować na skórze brody u mężczyzn .
Grzybica strzygąca powierzchowna nie wywołuje początkowo objawów podmiotowych. W okresie późniejszym może wystąpić swędzenie. Jest ona bardzo zakaźna, wobec czego dzieci chore powinny być izolowane i leczone w szpitalu. Rozpoznanie grzybicy opieramy na mikroskopowym badaniu włosów. Grzyby można również badać za pomocą posiewów na specjalnych pożywkach.
Grzybica strzygąca owłosionej skóry i brody
Grzybica strzygąca głowy i brody występuje zasadniczo pod dwiema postaciami: powierzchownej i głębokiej.
Grzybica strzygąca powierzchowna jest schorzeniem występującym przede wszystkim u młodzieży do dwudziestego roku życia. Jest ona bardziej rozpowszechniona niż grzybica drobnozarodnikowa. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić sam wygląd wykwitów. Podczas gdy grzybica drobnozarodnikowa objawia się srebrzystymi plackami, pokrytymi schorzałymi, nadłamanymi włosami, to grzybica strzygąca występuje w postaci placków bez włosów lub z częściowo nadłamanymi, a częściowo utrzymanymi włosami. Do badań mikroskopowych nadają się tylko włosy odłamane, które wyglądają jak worek zarodników. Natomiast włosy tkwiące na skórze i nie uszkodzone są przeważnie zdrowe, a ich obraz drobnowidowy może prowadzić do omyłek rozpoznawczych. Grzybicę powierzchowną wywołują grzyby o wielkich zarodnikach mieszczących się wewnątrz włosa. Grzyby te są przenoszone przez ludzi. Głęboką, ropiejącą postać grzybicy wywołuje tkwiący wewnątrz
i zewnątrz włosów grzyb o drobnych zarodnikach. Przenoszą go na człowieka zwierzęta. Grzybicę w tej postaci stwierdza się nie tylko na głowie, ale i na brodzie, karku, a nawet na rękach. Guzy takie szerzą się niekiedy po całej głowie, czemu może towarzyszyć złe samopoczucie i wysoka ciepłota ciała.
Grzybica strzygąca powierzchowna skóry nieowłosionej (Tichophytiasis supetficialis cutis glabrae)
Występuje niezależnie od grzybicy skóry owłosionej. Może ona pojawiać się w każdym wieku zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Grzyb po zakażeniu naskórka tworzy na nim kolonie i rozrasta się odśrodkowo. Powstają okrągłe wykwity szerzące się obwodowo, a ustępujące i zanikające w części środkowej. W części obwodowej stwierdza się mierny stan zapalny, zaczerwienienie i nieznaczny obrzęk, a nawet wytwarzanie się pęcherzyków w części środkowej – słabsze objawy zapalne i złuszczanie. Powierzchowna grzybica strzygąca może czasem przekształcić się w głęboką.
Grzybica głęboka (trichophytżasis projimda)
W grzybicy głębokiej zakażeniu ulega włos i mieszek włosowy. Powstaje silny odczyn zapalny i guzowaty naciek, początkowo twardy. Z czasem jednak nacieki znajdujące się w otoczeniu torebek włosa ulegają zropieniu. Powstają liczne otworki, przez które wydobywa się płyn ropny lub z domieszką krwi. Razem z ropą wypływają również oddzielające się włosy. Przebieg jest długotrwały, zakażenie szerzy się na sąsiednie odcinki skóry zdrowej. Po wygojeniu grzybicy głębokiej pozostają szpecące blizny. Zmiany dotyczą skóry owłosionej: u mężczyzn – okolicy wąsów i brody, u dzieci – skóry głowy. Nieraz zmiany mogą występować również na skórze o skąpym owłosieniu (na szyi, przedramieniu, na grzbiecie dłoni). Grzybica głęboka stanowi wskazanie do leczenia gryzeofulwiną. Poza tym leczenie polega na depilacji ręcznej i zastosowaniu środków przeciwzapalnych odkażających.
Grzybica woszczynowa (favus):
Grzybica woszczynowa występuje najczęściej na skórze owłosionej, może jednak występować i na skórze nieowłosionej oraz na paznokciach.
Grzybica woszczynowa skóry owłosionej ma następujące cechy charakterystyczne:
1) tworzenie się tarczek woszczynowych;
2) zmiany we włosach;
3) tworzenie się blizn.
Tarczki woszczynowe są to kolonie grzyba rozwijającego się w otoczeniu torebki włosowej. Mają one charakterystyczny wygląd miseczek o podminowanych brzegach, zagłębionych
w środku (scutula javi). Są one jasnożółte, przypominające kolorem siarkę, suche i kruche. Po usunięciu tarczki widoczne jest małe zagłębienie barwy różowej, pozbawione naskórka. Tarczki mogą się łączyć i tworzyć grube nawarstwienia i strupy. Nie stwierdza się wówczas ich typowego wyglądu. Czasami występują w postaci warstwy mocno przylegających łusek. Grzybica woszczynowa występuje zwykle w środowisku o bardzo niskim poziomie higieny.
W jej przebiegu często dołącza się wszawica lub wtórne zakażenie ropne. Włosy w przebiegu grzybicy woszczynowej są matowe, bez połysku, często ułamane i krótsze od włosów zdrowych. Mają niemiły, „mysi” zapach stęchlizny. ,W długotrwałym przebiegu grzybicy woszczynowej na miejscu tarczek powstają blizny zanikowe, pozbawione włosów.
Leczenie grzybicy woszczynowej skóry owłosionej jest podobne do leczenia grzybicy strzygącej. Na skórze nieowłosionej mogą również powstawać tarczki grzybicy woszczynowej. Tę postać spotyka się jednak bardzo rzadko.
Grzybica drobnozarodnikowa:
Grzybica drobnozarodnikowa włosów jest silnie zakaźnym schorzeniem owłosionej skóry głowy i występuje często nawet epidemicznie u dzieci między czwartym a dziesiątym rokiem życia. Choroba ta, nawet nie leczona, ustępuje w okresie pokwitania. Na owłosionej skórze głowy widoczne są okrągłe placki o średnicy 4-5 cm, przysypane drobnymi łuseczkami. Placki te, pozornie zupełnie pozbawione włosów, w rzeczywistości pokryte są pieńkami odłamanych włosów długości 3-5 mm. Otoczone srebrzystą osłonką pieńki są podobne do szklanych pręcików pokrytych drobnym piaskiem. Taki włos – gdy zostaje wyrwany – nadłamuje się kilka milimetrów ponad powierzchnią skóry. Placki chorobowe występują przeważnie w większej ilości, a mianowicie obok ogniska pierwotnego pojawiają się liczne większe i mniejsze ogniska wtórne. Pod mikroskopem stwierdza się zarodniki grzyba umieszczone w osłonce włosa i na samym włosie. Stein podaje metodę pozwalającą odróżnić włosy zdrowe od chorych. Polega ona na tym, że chorego z ostrzyżonymi włosami umieszcza się w świetle okna i palcem nagina włosy od czoła ku potylicy. Włos zdrowy -dzięki swojej elastyczności – wraca do położenia pierwotnego, włosy zaś chore, uszkodzone przez zarodniki, odłamują się, albo też z powodu braku elastyczności pozostają w znamiennym ułożeniu.
Promienica (actinomycosis):
Promienica występuje w Polsce dość często, szczególnie u mieszkańców wsi. Jest to grzybica głęboka, która może zajmować tkankę podskórną, narządy wewnętrzne lub kościec. Grzyb rozwija się na zbożu, a przenika do ustroju poprzez drobne uszkodzenia naskórka. Gryzienie kłosów, słomy i łodyg trawy sprzyja zakażeniu. Wykazano, że w jamie ustnej często znajdują się promieniowce saprofityczne w obfitej ilości, szczególnie w próchniczych zębach, ropniach przywierzchołkowych i zeskrobinach kamienia zębowego. Saprofity te pod wpływem urazu, Np. wyrwania zęba, oraz dołączającego się zakażenia wtórnego stają się zjadliwe i powodują wystąpienie choroby. Zakażenie umiejscawia się najczęściej w okolicy podszczękowej lub na policzku. W miejscu wtargnięcia zarazków powstaje rozległy twardy naciek, który następnie ulega zropieniu i przebiciu na zewnątrz; tworzą się wówczas ropiejące przetoki. W wydzielinie ropnej są widoczne drobne, żółtawe ziarenka wielkości ziarenka maku, które są koloniami grzyba. Ziarenka te rozcieramy na szkiełku podstawowym i oglądamy pod mikroskopem. Promienica jest chorobą przewlekłą, trwającą miesiące i lata. Stan ogólny chorych przez dłuższy czas jest dobry. Nie następuje w niej samowyleczenie, natomiast choroba szerząc się może wywołać ciężkie, a nawet śmiertelne powikłania. Szczególnie niebezpieczna jest promienica narządów wewnętrznych, Np. płuc. W promienicy rozpoznanej wcześnie rokowanie jest dobre.
Grzybice powierzchowne skóry nieowłosionej:
Grzybica woszczynowa i grzybica strzygąca skóry nieowłosionej zostały omówione razem z grzybicami skóry owłosionej. Prócz nich istnieje jeszcze wiele schorzeń skóry wywołanych przez różne odmiany grzybów chorobotwórczych.
Łupież pstry (pityriasis versicolor).
Jest to najłagodniejsza postać grzybicy, w której przebiegu na powierzchni skóry tułowia i częściowo kończyn powstają jasno różowawe, a później stają się brunatnawe plamy, lekko złuszczające się po zadrapaniu. Choroba nie wywołuje objawów podmiotowych. U osób bardzo wrażliwych może wystąpić lekkie swędzenie. Po posmarowaniu nalewką jodową plamy jeszcze intensywniej odcinają się od otoczenia. W miejscu kolonii grzyba skóra opala się w mniejszym stopniu niż skóra zdrowa otaczająca, a następnie po kąpieli i złuszczeniu się powstają tu jaśniejsze plamy (bielactwo rzekome). Pojawia się w okresie letnim, kiedy się nadmiernie pocimy. Nie dają żadnych dolegliwości. Z chwilą opalania się, pod wpływem słońca skóra zdrowa się opala, a plamy zaczynają się odbarwiać. Postępowanie: stosuje się płyny, kremy przeciwgrzybiczne przez okres ok. 4 tygodni. Można zarazić się przez kontakt.
Łupież rumieniowy (erythrasma)
Tradycyjnie opisywany w grupie grzybic powierzchownych, do których był zaliczany przez wiele lat, jest wywołany przez zakażenie bakteryjne. Czynnikiem etiologicznym jest maczugowiec Corynaebacterium minutissimum. Zakażenie dotyczy warstwy rogowej naskórka i nie powoduje odczynu zapalnego skóry. Zmiany są umiejscowione w okolicy pachwinowej, w otoczeniu narządów płciowych, czasami pod pachami lub w fałdzie pomiędzy pośladkami. Są to żółtobrunatne plamy dobrze odgraniczone od otoczenia, o powierzchni lekko łuszczącej się. Zmiany ustępują po miejscowym zastosowaniu maści salicylowo-siarkowej (3-5%) lub maści z erytromycyną 5%. Wskazane jest przecieranie spirytusem salicylowym 2% lub rezorcynowym 2%
Grzybica naskórkowa (epidermophytiasis):
Grzybica naskórkowa może przebiegać pod różnymi postaciami: jako grzybica odrębna skóry pachwin, jako grzybica międzypalcowa, grzybica potnicowa dłoni i stóp i grzybica złuszczająca dłoni i stóp.
Grzybica obrębna pachwin (epidermophytiasis marginata)
Rozwija się w okolicy pachwinowej, w fałdzie międzypośladkowym i rzadziej pod pachami jako plama czerwona, lekko złuszczająca się. Szerzy się obwodowo wykazując na brzegach żywe zaczerwienienie niewielkiego stopnia, obrzęk, grudki i pęcherzyki. Zarysy są półkoliste, festonowate. Przebieg jest przewlekły, nieraz jednak ostry. Podmiotowo może wywołać znaczne swędzenie. Wskutek drapania ulega wtórnemu zakażeniu.
Grzybica międzypalcowa (epidermophytiasis interdigitalis)
Występuje bardzo często, jest jednak rzadko rozpoznawana, gdyż zmiany przez nią wywoływane najczęściej rozpoznaje się jako wyprzenie. Zajmuje fałdy międzypalcowe stóp, zwłaszcza fałd 3 i 4. Boczne powierzchnie palców i dno fałdów są pokryte warstwami i łuskami zrogowaciałego naskórka. W głębi fałdu może nastąpić szczelinowe pęknięcie skóry (rozpadlina). Jeżeli grzybica przechodzi na grzbietową i stopową powierzchnię palców, widzimy lekkie zaczerwienienie i złuszczenie się skóry, a czasem drobne pęcherzyki i krostki. Przebieg może być bardzo łagodny, okresowo jednak może ulegać zaostrzeniu, a nawet dawać objawy ostrego miejscowego zapalenia skóry. Ze względu na duże podobieństwo tych zmian do wyprzenia rozpoznanie ustala się na podstawie mikroskopowego badania łusek.
Grzybica potnicowa dłoni i stóp (epidermophytiasis dyshidrotica)
Powoduje wykwity bardzo podobne do wykwitów wyprysku lub potnicy, dlatego do rozpoznania jest konieczne badanie mikroskopowe. Zmiany występują najczęściej w przegubach stopy po stronie podeszwowej i na dłoniowej powierzchni ręki. W miejscach tych występują pęcherzyki różnej wielkości, powodujące silne swędzenie. Większość pęcherzyków z czasem przysycha: choroba jest bardzo przewlekła i nawraca. Nieraz jednak przebieg jest ostry, powikłany wtórnym zakażeniem ropnym, połączonym z miejscowym zapaleniem skóry, sączeniem, a nawet skłonnością do uogólnienia się stanu zapalnego wskutek alergizacji. Materiał do badania mikroskopowego należy pobierać ze zmian na stopach, ponieważ pęcherzyki na dłoniach powstają najczęściej wtórnie i mogą nie zawierać grzybów.
Zakażenia drożdżakowe (candidiasis):
Zakażenie drożdżakowe wywołane są przez grzyby z rodzaju Candida. Pasożytujące na skórze i błonach śluzowych drożdżaki mogą wywoływać liczne schorzenia skóry i błon śluzowych, jak wyprzenie fałdów skóry, wyprzenie międzypalcowe, zmiany drożdżakowe na błonach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych (dawniej niesłusznie określane jako pleśniawki), drożdżyce niemowląt, zakażenia wałów paznokciowych i paznokci. Drożdżaki mogą również wywoływać zmiany chorobowe w obrębie narządów wewnętrznych.
Drożdżaki pomimo znacznego rozpowszechnienia (przebywają jako saprofity w jamie ustnej, w przewodzie pokarmowym i na skórze) wywołują chorobę tylko u niektórych osób i tylko w warunkach sprzyjających ich rozwojowi – na powierzchniach wilgotnych, zmacerowanych, jak Np. fałdy skórne u osób otyłych, skłonnych do pocenia się, u osób chorych na cukrzycę, u małych dzieci nieracjonalnie pielęgnowanych, na powierzchniach międzypalcowych stóp oraz na rękach u praczek, kucharek, pomywaczek i cukierników oraz na błonach śluzowych (zmiany drożdżakowe na błonach śluzowych nieraz występują pod wpływem nasilonego leczenia antybiotykami o szerokim zakresie działania).
Zakażenia drożdżakami występują:
a) w związku z rozpowszechnionym stosowaniem antybiotyków o szerokim zakresie działania, które naruszają równowagę ekologiczną w leczonym ustroju; drożdżaki bowiem znajdują się jako saprofity w przewodzie pokarmowym i na błonach śluzowych, lecz ich wzrost jest hamowany przez normalną florę bakteryjną,
b)wskutek stosowania środków immunosupresyjnych,
c) w wyniku stosowania niektórych środków hormonalnych (progestageny),
d) w przebiegu ciąży,
e) u chorych na cukrzycę i na anemię złośliwą.
W szczególnie ciężkich przypadkach z obniżoną odpornością ustroju w przebiegu leczenia immunosupresyjnego połączonego z leczeniem antybiotykami może wystąpić układowe (narządowe) zakażenie drożdżakami, lub nawet wywołana przez nie posocznica.
Kandydoza błon śluzowych jamy ustnej
występuje nieraz u niemowląt. Zdarza się także u dorosłych, lecz tylko u osób wyniszczonych, u starców, u chorych na cukrzycę.
Zmiany mają wygląd nalotów barwy mlecznej, które znajdują się na błonach śluzowych języka, dziąseł, policzków lub podniebienia. Początkowo naloty są niewielkie, kropkowate; w miarę trwania choroby rozszerzają się, zajmując znaczne powierzchnie. Błona śluzowa, na której rozwijają się wykwity, jest zaczerwieniona, rozpulchniona, nie stwierdza się jednak obwódki zapalnej dokoła nalotów. Naloty przylegają mocno do podłoża, przez co upośledzają odżywianie chorych, a zwłaszcza niemowląt. Zły stan higieny jamy ustnej może być powodem długotrwałego utrzymywania się pleśniawek.
Kandydoza wałów i płytek paznokciowych
(Candidiasis unguium, Peryonychia et onychia candidmycetica)
Zmiany zaczynają się zazwyczaj od obrzęku i stanu zapalnego jednego, a często kilku wałów paznokciowych. Są one obrzęknięte o zabarwieniu jasnoczerwonawym, bolesne przy dotyku, po ucisku wydobywa się treść ropna. W długotrwałych zmianach płytki paznokciowe stają się szarobrunatne, poprzecznie bruzdowane, matowe, dolny brzeg rozwarstwia się, w pobliżu wałów bocznych mogą występować półksiężycowate ubytki płytek paznokciowych.
Kandydoza kątów ust – zajady(Angulus iniectiosus)
Są to zakażenia drożdżakowe, dotyczące kątów ust, występują nieznaczny stan zapalny, popękania i nadżerki. Czynnikami usposabiającymi wywołanie choroby są niedobór witaminy B, głównie B2 oraz drażnienie mechaniczne: protezy, spływająca ślina.
Grzybica paznokci (onychomycosis):
Grzyby chorobotwórcze (grzybicy woszczynowej, grzybicy strzygącej, grzybicy powierzchownej, drożdżycy) mogą wywoływać również zmiany chorobowe w paznokciach. Występują one najczęściej łącznie z grzybicą innych okolic skóry, mogą jednak pojawiać się niezależnie, jako jedyne zmiany grzybicze.
Paznokcie zakażone grzybem tracą połysk, stają się łamliwe, ich powierzchnia jest nierówna, chropowata. W płytce paznokciowej pojawiają się szare lub żółte plamki i prążki. Czasami paznokieć jest pod minowany nawarstwieniami mas rogowych. Zmiany zwykle postępują od wolnego brzegu paznokcia, podczas gdy u nasady paznokieć jest nie zmieniony. Rozpoznanie grzybicy opieramy na mikroskopowym badaniu zeskrobin ze zmienionych części paznokci. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zmienionych paznokci i stosowaniu miejscowym środków grzybobójczych . Leczenie takie jednak nie zawsze jest skuteczne i czasami występują nawroty.
Grzybica włosów dłoniasta:
Jest to schorzenie włosów pach, piersi, grzbietu dłoni, ud i części łonowych. Na nie uszkodzonym włosie znajdują się żółte, niebieskawe i żółtoczerwone naloty, które niekiedy
2-krotnie przekraczają grubość włosów; włosy są wtedy zgrubiałe, szorstkie i bezbarwne. Schorzenie to jest wywołane grzybem atakującym głównie włosy jasne i rude. Zabarwienie udziela się potowi, a przezeń – skórze i może być przenoszone na bieliźnie.
Grzybice powierzchowne:
Grzybica skóry gładkiej (Tinea cutis glabrae)
Czynnikiem wywołującym może być każdy gatunek grzyba zaliczany do grupy dermatofitów zarówno ludzkich, jak i zwierzęcych. Zakażenie następuje bezpośrednio od osoby chorej na grzybicę, chorego zwierzęcia, jak też za pośrednictwem przedmiotów używanych przez osobę chorą. Zakaźność jest dość znaczna. Zmiany chorobowe mają wygląd rumieniowo-złuszczających ognisk o kształcie okrągłym lub owalnym z obecnością pęcherzyków i krostek, głównie na obwodzie. Szerzą się obwodowo, mogą powodować nieznaczny świąd i pieczenie. Choroba rozpoczyna się nagle. Przebieg jej jest ostry lub podostry. Najczęstsza lokalizacja
to – twarz, ręce, szyja.
Przewlekła grzybica skóry gładkiej(Tinea chronica cutis glabrae)
Czynnikiem wywołującym mogą być rozmaite grzyby, najczęściej Trichophyton rubrum. Są to ogniska rumieniowo-złuszczające, niekiedy o sinawoczerwonym zabarwieniu, z drobnym, otrębiastym złuszczaniem i o niezbyt ostrym odgraniczeniu. Najczęstsze umiejscowienie to – podudzia, okolica kolan, pośladki. Choroba występuje wyłącznie u osób dorosłych (zwłaszcza kobiet). Przebieg jej jest przewlekły, niekiedy wieloletni, ustępuje bez pozostawienia blizn. Grzybicy tej często towarzyszy grzybica paznokci.
Grzybica stóp (Tinea pedum)
Najczęściej wywołana jest przez grzyb Trichophyton mentagrophytes lub Trichophyton rubrum, lub też przez inne gatunki. Jest to najczęstsza grzybica skóry. Zakażenie następuje pośrednio przez skarpety, buty, trampki noszone przez. osobę chorą, wyściółki drewniane w łaźniach i basenach kąpielowych. Zmiany w postaci ognisk rumieniowo złuszczających, z obecnością pęcherzyków, a niekiedy sączenia, występują zazwyczaj w 4 i 5 – 3 i 4 fałdach międzypa1cowych stóp. Zakażenie może przejść na inne fałdy międzypalcowe i skórę stóp. Odróżnia się dwie odmiany: potnicową o przewadze elementów pęcherzykowych i wykwitów zapalno-sączących, zajmujących zlewnie stopy, oraz odmianę złuszczającą o następujących objawach: stan zapalny, sączenie, słabo zaznaczone pęcherzyki, wyraźne złuszczanie, odczyn hiperkeratotyczny i liczne popękania. Dłonie są znacznie rzadziej objęte chorobą.
Grzybica pachwin (Tinea inguinalis)
Najczęściej wywołana jest, przez Epidermophyton tloccosum lub inne dermatofity. Zmiany chorobowe uwidaczniają się w postaci nieco wyniosłych ognisk rumieniowych, o zabarwieniu czerwonobrunatnawym, z obecnością grudek zapalnych i pęcherzyków na obwodzie oraz o bardzo wyraźnym odgraniczeniu. Powodują nieznaczny świąd i pieczenie. Umiejscowione są głównie w okolicach pachwinowych, znacznie częściej występują u mężczyzn; dzieci chorują bardzo rzadko. Przebieg choroby jest przewlekły.
Zakażenia grzybicze struktur skeratynizowanych skóry:
Dotyczą one włosów i paznokci z występującym odczynem zapalnym. Czynnikiem wywołującym zmiany może być każdy gatunek grzybów chorobotwórczych, tzw. dermatofitów. Wykazują one powinowactwo do keratyny, charakteryzują się dużą zmiennością, a w związku z tym trudna jest ich klasyfikacja. Obecnie dla grzybic skóry niezależnie od grzyba, który wywołał schorzenie, przyjęto określenie – Tinea .
Leczenie i profilaktyka:
Leczenie grzybic jest procesem skomplikowanym i długotrwałym. Sposób leczenia jest uzależniony od rodzaju wywołującego schorzenie grzyba, umiejscowienia zmian chorobowych i stanu odporności organizmu. Długość leczenia zależy od lokalizacji zmian i ciężkości zakażenia. Przeciętnie leczenie grzybicy skóry owłosionej wymaga stosowania leków przez 6 – 16 tygodni, leczenie grzybicy skóry gładkiej stóp i dłoni: przez 4 – 6 tygodni, a grzybicy paznokci nawet do 12 miesięcy.
Podczas kuracji niezbędne jest przestrzeganie podstawowych zasad profilaktyki. Ma to szczególne znaczenie w przypadku grzybicy stóp. Po każdej kąpieli należy dokładnie myć i wycierać stopy, zwłaszcza w przestrzeniach międzypalcowych, gdyż wilgotny naskórek staje się bardziej miękki, a wówczas zarodniki grzybów mogą łatwiej wniknąć w głąb skóry. Niezwykle ważne jest pozbycie się starego obuwia, które stanowi rezerwuar zarodników grzybiczych.
W profilaktyce grzybicy stóp, zwłaszcza u osób z nadmierną potliwością, oprócz przestrzegania właściwej diety konieczne jest stosowanie odpowiednich kosmetyków i wkładek przeciwpotnych do obuwia. Korzystne działanie wywierają kąpiele stóp w wodzie z dodatkiem soli i ziół.
Zakażenia grzybicze są przyczyną przykrych i uciążliwych dolegliwości, pamiętajmy jednak, aby nie podejmować kuracji na własną rękę. Grzybica jest poważnym schorzeniem i o sposobie leczenia może decydować tylko lekarz. Z uwagi na fakt, że podobne objawy mogą wywoływać różne grzyby, pierwszym etapem powinno być zawsze specjalistyczne badanie mikologiczne.
Literatura:
1. Gołucki Zygmunt, Łańcucki Jan ,,Farmakoterapia a choroby skóry. Leki zewnętrzne’’ Zakład Wydawnictw Lekarskich Warszawa 1984r. str.150-159.
2. Mierzecki Henryk ,,Kosmetyka stosowana’’ Warszawa 1967r. str.267-268.
3. Towpik Józef ,,Dermatologia i wenerologia. Podręcznik dla szkół medycznych’’
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich Warszawa 1992r. str.111-114.
4.Towpik Józef ,,Choroby skóry i weneryczne. Podręcznik dla szkół średnich medycznych’’ Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich 1976r. str.132-137.
Autor: ona1983 (sfd)
