Czym jest i jak się objawia zespół metaboliczny?

W kontekście tzw. chorób cywilizacyjnych coraz częściej mówi się o stanie współistnienia specyficznych objawów określanym terminem „zespołu metabolicznego”. Niestety powszechną świadomość na temat tego czym jest ta przypadłość oraz jakie są jej objawy i konsekwencje uznać należy za niewystarczającą. W niniejszym artykule postaram się wiec przybliżyć istotę tego zagadnienia, gdyż jak pokazują statystyki – częstotliwość jego występowania systematycznie rośnie, co ma tragiczne konsekwencje dla zdrowia ogólnego populacji krajów rozwiniętych i rozwijających się.

Zespól metaboliczny – co to takiego?

Zespołem metabolicznym, zwanym także zespołem X lub zespołem Raevena określa się stan, w którym stwierdzić można współistnienie kilku czynników ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym oraz cukrzycy typu 2. Zespół metaboliczny związany jest z upośledzeniem wrażliwości insulinowej z towarzyszącymi zaburzeniami tolerancji glukozy i/lub hiperglikemią oraz hiperinsulinemią kompensacyjną, a także z hipertrójglicerydemią,obniżeniem stężenia lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL – tzw. dobry cholesterol), nadciśnieniem, jak również stanem prozapalnym i prozakrzepowym.

Przekładając tę fachową terminologię na język powszechnie zrozumiały można powiedzieć, że w przypadku zespołu metabolicznego gospodarka energetyczna organizmu zaczyna działać nieprawidłowo, nadmiar glukozy i insuliny uszkadza tkanki i narządy, nadmiar lipidów odkłada się w naczyniach krwionośnych doprowadzając do zwężenia ich światła i zwiększając ryzyko zatorów. Pojawiają się choroby takie jak miażdżyca i cukrzyca, rośnie ryzyko nagłej śmierci (zawał, udar).

Rozpoznawanie

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Europejska Grupa Badań Insulinooporności (EGIR),  Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF), jak inne organizacje i jednostki zajmujące się zdrowiem metabolicznym stworzyły niezależnie specjalne kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego, które w dużej mierze wzajemnie się pokrywają, chociaż istnieją pewne rozbieżności w sposobnie oceny i klasyfikacji. Za główne wskaźniki uznaje się: otyłość, insulinooporność, dyslipidemię i nadciśnienie tętnicze.

Przykładowo, wg specjalistów EGIR warunkiem niezbędnym do rozpoznania zespołu metabolicznego jest insulinooporność (stężenie insuliny w osoczu krwi > 75 percentyla) oraz współistnienie co najmniej dwóch z czynników takich jak: otyłość centralna (obwód talii ≥94 cm mężczyźni; ≥80 cm kobiety) dyslipidemia (trójglicerydy ≥150 mg/dl i/lub HDL <39 mg/Dl), nadciśnienie tętnicze (≥140/90 mmHg), hiperglikemia (glukoza na czczo ≥110 mg/Dl lub IGT).

Kryteria zaproponowane przez ekspertów WHO są podobne, z tym że za warunek niezbędny uznaje się istnienie cukrzycy lub upośledzonej tolerancji glukozy, lub nieprawidłowej glikemii na czczo, lub stwierdzonej insulinooporności przy jednoczesnym stwierdzeniu przynajmniej dwóch z czynników takich jak: otyłość centralna, dyslipidemia, nadciśnienie, mikroalbuminuria (wydalanie z moczem niewielkich ilości białka w ilości 30–300 mg/d lub 20–200 mg/l albumin).

Kontrowersje

Jak więc widać na podstawie przyjętych kryteriów, czynnikiem kluczowym dla rozpoznania zespołu metabolicznego jest zaburzenie gospodarki insulinowo-glukozowej. Tak naprawdę uznaje się, że nieprawidłowości w tym zakresie stanowić mogą niezależny czynnik rozwoju cukrzycy i chorób układu krążenia o podłoży miażdżycowym – kwestia ta jest ewidentna i wymaga podkreślenia. Jeśli dochodzą do tego czynniki dodatkowe, takie jak nadmierna masa ciała czy dyslipidemia ryzyko wstąpienia wspomnianych przypadłości jest odpowiednio większe.

Mimo to jednak kryteria diagnostyczne zespołu metabolicznego, a dokładnie metody pomiaru i sposób interpretacji wyników budzą sporo kontrowersji, a wg niektórych badaczy – wymagają szybkiej weryfikacji i modyfikacji. Zwraca się m.in. uwagę na problem niskiej dokładności bądź braku standaryzacji badań wykorzystywanych w celu zdiagnozowania insulinooporności. Wątpliwości również budzi fakt, iż przy diagnozowaniu otyłości brzusznej nie rozróżnia się tkanki tłuszczowej około-narządowej i podskórnej. Tymczasem znaczenie tłuszczu wisceralnego i podskórnego dla rozwoju zaburzeń metabolicznych jest inne. Podobnie, podważa się rolę nadciśnienia tętniczego w diagnostyce zespołu metabolicznego, zwracając uwagę na fakt, iż przypadłość ta może być istotna tylko wtedy kiedy związana jest z insulinoopornością.

Występowanie

Występowanie zespołu metabolicznego w krajach rozwijających się i rozwiniętych uznać należy za wysokie. Przypadłość ta dotykać dziś może około 32% mieszkańców USA. Dla porównania we Francji zespół metaboliczny stwierdzono jedynie u około 16% mężczyzn i 11% kobiet. Badania przeprowadzone kilka lat temu w Polsce wykazały, że problem ten dotyczy około 20% dorosłych mieszkańców naszego kraju. Nie ulega wątpliwości, ze wskaźnik występowania zespołu metabolicznego rośnie wraz z wiekiem, przy czym różnice w poszczególnych grupach wiekowych mogą być nawet kilkunastokrotne.

Naukowe raporty wskazują także, iż z roku na rok przybywa osób z zespołem objawów klasyfikowanych jako zespól metaboliczny. Porównując wyniki badań dotyczące częstotliwości występowania zespołu metabolicznego w naszym kraju w roku po roku 2000 i w roku 1988 łatwo stwierdzić, że ilość przypadków zwiększyła się niemal dwukrotnie, a trend zwyżkowy cały czas się utrzymuje. Problem jest więc palący i wymaga podjęcia odpowiednio ukierunkowanych działań… więcej na PoTreningu.pl