Ciemna strona mocy: opioidy w kulturystyce

Opioidy stoją o klasę wyżej w porównaniu do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W medycynie są używane np. do tłumienia bólu w trakcie operacji chirurgicznych (analgezja). Nie należy mylić „wyłączenia” (porażenia) ośrodkowego układu nerwowego z hamowaniem odczuwania bólu, bo to wcale nie są równoznaczne terminy.

Niektóre leki stosowane do anestezji nie mają działania przeciwbólowego (np. etomidat, propofol). Niestety kulturyści masowo nadużywali środek znany jako Nubain.

Chlorowodorek nalbufiny jest syntetycznym, opioidowym lekiem o działaniu częściowo agonistycznym, a częściowo antagonistycznym na receptory opioidowe. Charakteryzuje go silne działanie przeciwbólowe, jest szeroko wykorzystywany w różnych gałęziach medycyny. Mimo że nalbufina jest stosowana w postępowaniu klinicznym od ponad 40 lat, nadal istnieje wiele kontrowersji dotyczących mechanizmu jej działania i skutków ubocznych, w tym uzależnienia jakie może wywoływać.

Z uzależnieniem od chlorowodorku nalbufiny zmagał się, chociażby Dave Palumbo oraz wielu innych kulturystów znanych w latach 90. XX wieku (np. Jason Arntz, czołowy kulturysta IFBB, jeden z najlepszych w swojej klasie).

Jason Arntz i historia o opioidach od 19 minuty i 54 sekundy.

Niestety Jason Arntz nie posiada wiedzy fachowej, ponieważ twierdzi, iż Nubain łączy się ze wszystkimi klasami receptorów opioidowych i dlatego ciężko go „odstawić”. Jest to bzdura, ponieważ w odróżnieniu od morfiny, hydromorfonu, metadonu, oksykodonu, Nubain jest silnym antagonistą receptorów mi (czyli działa zupełnie inaczej), posiada powinowactwo głównie do dwóch klas receptorów, W tym do jednej jako antagonista!

Po drugie: Arntz twierdzi, że Nubain jest słabym opioidem, tymczasem w fachowej literaturze stawia się go na równi z morfiną (mg na mg). Kolejny raz potwierdza się, iż bycie profesjonalnym kulturystą IFBB wcale nie gwarantuje, że ta osoba wie, o czym mówi.

Takie same bzdury opowiadał jeden z najlepszych polskich kulturystów, ceniony na świecie i mający własną rubrykę w popularnym czasopiśmie kulturystycznym. Również Dave’owi Palumbo zdarzało się wprowadzać swoich widzów w błąd (np. twierdził, iż niektóre sterydy anaboliczno-androgenne nie „blokują” osi HPTA).

Jak działa Nubain?

Nubain jest agonistą-antagonistą receptorów opioidowych. Należy do grupy opioidów, łączy się z określonymi miejscami w centralnym układzie nerwowym. Działa jako agonista na receptory kappa („κ”), a jako antagonista dla receptorów mi („µ”). Przypomina w tym kontekście pentazocynę, która jest antagonistą receptora mi, agonistą receptorów delta („δ”) oraz kappa („κ”).

Podsumowując:

• morfina jest silnym agonistą wszystkich trzech grup receptorów; najsilniej oddziałuje na receptory µ, słabiej na δ oraz κ (podobne właściwości wykazują np. hydromorfon, oksykodon, petydyna),
• pentazocyna jest antagonistą receptora mi („µ”) z podobną siłą do morfiny działa na receptory delta („δ”), a przewyższa morfinę w kontekście działania na receptory kappa,
• chlorowodorek nalbufiny jest antagonistą receptora mi („µ”), a działa silnie jako agonista na receptory kappa. Jako agonista receptora kappa może być używany do leczenia uzależnienia od kokainy; na razie eksperymentalnie zastosowano go u małp,
• nalokson (stosowany w terapii uzależnień od opioidów i do ratowania życia przy przedawkowaniu narkotyków z tej grupy) jest antagonistą wszystkich trzech klas receptorów opioidowych. Jak działa? Łączy się z receptorami, „blokuje je”, ale nie działa tak jak morfina czy heroina (diamorfina). Stosuje się go np. w zagrażającemu życiu przedawkowaniu opioidów.

Teoretycznie nalbufina ze względu na swoje właściwości i powinowactwo do określonych receptorów, nie powinna mieć dużego wpływu na stan psycho-emocjonalny pacjentów w porównaniu z morfiną oraz nie powinna powodować uzależnienia, szczególnie gdy jest stosowana w dawkach terapeutycznych i  w krótkim okresie. Tymczasem wielu profesjonalnych kulturystów wpadało w sidła tego narkotycznego środka i brali go bez opamiętania. Dave Palumbo wspomina, iż odstawienie nalbufiny wiązało się u niego z wieloma negatywnymi skutkami psychicznymi i zajęło mu sporo czasu.

Po co kulturyści sięgają po opioidy?

Zawodnicy szybko odkryli, że podawanie leku opioidowego pozwala o wiele ciężej trenować, przesuwać intensywność poza granice normalnie tolerowane przez ustrój. Teoretycznie, im cięższy trening, tym większy późniejszy wzrost mięśni. Jednak skutki uboczne wywoływane przez nalbufinę sprawiają, iż sięganie po nią w celach poprawy jakości treningu jest kompletnie bezsensowne.  

Czy nalbufina działa antykatabolicznie?

Niestety, jak to zwykle bywa, większość informacji powielanych w klubach dotyczących farmakologii, jest nieprawdą. Najważniejszym mitem dotyczącym nalbufiny jest jej rzekome działanie antykataboliczne. Nie wykazuje ona żadnego tego rodzaju działania! Nie ma nawet najmniejszej przesłanki, by tak mogła działać na mięśnie. Bazowanie na mitach jest typowe dla kulturystów – najpierw coś robią, a później żałują.

Jest odwrotnie. Podobnie jak wszystkie środki z grupy NLPZ (np. aspiryna), nalbufina może zmniejszać stan zapalny, tłumi czynnik martwicy nowotworów (TNF-α), IL-6 oraz IL-31 (znane cytokiny prozapalne). Od dawna wiemy, iż TNF-α wpływa na produkcję IL-1 oraz IL-6, więc hamując czynnik martwicy nowotworów nalbufina tak naprawdę wpływa na inne cytokiny prozapalne. Z tego powodu może wpływać na ograniczenie przyrostów masy mięśniowej. Umiarkowany stan zapalny jest konieczny do wzrostu osiągów biegaczy, pływaków, kolarzy czy wywołania hipertrofii.

Jakie środki stosowali kulturyści?

Według badań kulturyści sięgali regularnie po:

• acetaminofen (np. Apap, czyli paracetamol; głównie wykazuje działanie przeciwgorączkowe, słabsze przeciwbólowe),
• aspirynę (lek z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ/NSAID),
• Ben-Gay® (maść przeciwbólowa),
• benoxaprofen (wycofany lek z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ/NSAID),
• buprenorfinę (lek opioidowy),
• kodeinę (lek opioidowy),
• kortykosteroidy (środki przeciwzapalne i immunosupresyjne),
• heroinę (ciężki narkotyk z grupy opioidów, silnie uzależniający),
• hydrokodon i oksykodon (leki opioidowe),
• lidokainę (środek stosowany do miejscowego znieczulenia np. przy drobnych zabiegach),
• synthol (toksyczny dla mięśni olej zwiększający ich objętość i powodujący stan zapalny, martwicę i włóknienie tkanek),
• naproxen, fenylobutazon i piroksykam (leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ/NSAID).

Źródło: Dominic Sagoe i in.Polypharmacy among anabolic-androgenic steroid users: a descriptive metasynthesis https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4377045/

Nubain vs morfina

Według metaanalizy badań nalbufina jest obarczona:

• 22% mniejszym ryzykiem wywołania nudności,
• 35% mniejszym ryzykiem wywołania wymiotów,
• 83% mniejszym ryzykiem wywołania świądu,
• 63% mniejszym ryzykiem wywołania depresji oddechowej.

Te właściwości nalbufiny można wyjaśnić mieszanym oddziaływaniem na receptory, czyli jako antagonisty na receptory mi („µ”), a jako agonisty na receptory kappa. Z tego powodu środek zapewnia analgezję z mniejszymi nudnościami, świądem i depresją oddechową w porównaniu z morfiną.

Skutki uboczne i inne właściwości

Przedawkowanie nalbufiny zabija: powoduje silną depresję oddechową, sinicę, senność, drgawki, otępienie i śpiączkę.

W przypadku mniejszych dawek spotyka się rozliczne skutki uboczne leku.

Centralny układ nerwowy: nerwowość, depresja, niepokój, płacz, euforia, wrogość, niezwykłe sny, splątanie, omdlenia, omamy, dysforia, uczucie ciężkości, drętwienie, mrowienie lub poczucie odrealnienia.

Układ sercowo-naczyniowy: nadciśnienie, niedociśnienie, bradykardia (spowolnienie pracy serca) lub tachykardia (nadmiernie przyspieszona praca serca). Według Mutschlera bardziej typowa dla opioidów jest mimo wszystko hipotensja (spadek ciśnienia krwi).

Przewód pokarmowy: skurcze, niestrawność lub odczuwanie gorzkiego smaku.

Układ oddechowy: depresja, duszność lub astma.

Dermatologiczne: swędzenie, pieczenie lub pokrzywka.

Reakcje alergiczne: podczas stosowania nalbufiny zgłaszano reakcje anafilaktyczne, anafilaktoidalne lub ciężkie reakcje nadwrażliwości.

Należy dodać, iż w normalnych warunkach, gdy opioid nie jest nadużywany, podobnego rodzaju reakcje są bardzo rzadkie. Niestety kulturyści nie są do końca normalnymi ludźmi. Tak samo, jak kilkudziesięciokrotnie przedawkowują sterydy anaboliczno-androgenne i kilkunastokrotnie hormon wzrostu, podobnie stosowali „zaporowe” dawki opioidów. Przy tego rodzaju lekach większe dawki mogą wyrządzać duże spustoszenie zdrowotne, szczególnie jeśli po środek sięga się w sposób przewlekły (a tak właśnie było).

Nalbufina potrafi hamować IL-31 (cytokinę prozapalną). Badania wskazują na rolę interleukiny 31 w patologii chorób skóry i nabłonka. Uczestniczy ona w rozwoju stanu zapalnego i odpowiedzi immunologicznej zarówno w schorzeniach o podłożu alergicznym, jak i w tych nie związanych z alergią. IL-31 prowadzi do rekrutacji komórek wielojądrzastych, monocytów i limfocytów T do miejsc zapalnych. Podawanie nalbufiny myszom, u których wywołano świąd, znacząco zredukowało odruch drapania i na dodatek spowodowało zmniejszenie stężenia IL-31 oraz podwyższenie rekrutacji IL-10 (cytokiny przeciwzapalnej). Naukowcy sądzą, że za działanie przeciwświądowe nalbufiny odpowiedzialne są receptory kappa („κ”).

Jak toksyczna jest nalbufina?

Teoretycznie połowę myszy zabija dawka 490 mg na kg masy ciała podana dożylnie lub 860 mg podana doustnie. Szczury zabija odpowiednio 182–218 mg na kg przy podawaniu dożylnym i 1000 mg na kg doustnie. Śmierć następuje w wyniku napadów toniczno-klonicznych lub z powodu zatrzymania oddechu.

Jak widać, nalbufina nie jest wcale tak groźna, biorąc pod uwagę toksyczność ostrą. Znacznie groźniejsze są: metadon (wystarczy 11-krotnie mniejsza dawka), nikotyna (wystarczy 20-krotnie mniejsza dawka), amfetamina (wystarczy 33-krotnie mniejsza dawka), heroina (wystarczy 44-krotnie mniejsza dawka) czy kokaina (wystarczy 57-krotnie mniejsza dawka). Należy dodać, iż metadon i heroina również należą do tej samej wspólnej grupy opioidów, niemniej nalbufina różni się od nich swoimi właściwościami.

Co może spowodować nalbufina?

Cóż, Lee F. Monaghan na łamach publikacji „Bodybuilding, Drugs and Risk” przytacza historię Brytyjczyka, który wygrał klasyfikację ogólną, startując w ramach NABBA. Ważył ~91 kg przy 167 cm wzrostu. Uzależnienie od Nubain sprawiło, że już później nigdy nie startował i waży teraz może ~63 kg.

Podsumowanie

W 2015 r. w USA z powodu przedawkowania zmarło 52 tys. osób. Duży udział miały tu opioidy. Z kolei spośród 70 237 zgonów spowodowanych przedawkowaniem narkotyków w Stanach Zjednoczonych w 2017 roku, około dwie trzecie (47 600 przypadków) dotyczyło opioidów. W 2018 r. w USA doszło do 67 367 zgonów spowodowanych przedawkowaniem narkotyków, co stanowi 4,1% spadek w porównaniu z 2017 r., w tym 46 802 przypadków (69,5%) dotyczyło opioidów. Widać tendencję wzrostową, jeśli chodzi o nielegalnie sprzedawane na czarnym rynku środki w rodzaju fentanylu (należy dodać, iż jest 100 x silniejszy niż morfina).

Nubain należy do grupy bardzo niebezpiecznych substancji i po prostu nie należy po niego sięgać. Ryzyko znacząco przewyższa korzyści płynące ze stosowania tego leku.

Referencje, badania, literatura:

Maxim Logash, Petro Pokotylo i in. Nalbufina – niektóre aspekty badań i zastosowań https://www.termedia.pl/Nalbufina-niektore-aspekty-badan-i-zastosowan,67,30228,0,0.html

Zeng, Z. et al. A Comparision of Nalbuphine with Morphine for Analgesic Effects and Safety : Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Sci. Rep. 5, 10927; doi: 10.1038/srep10927 (2015).

Devin Larsen; Christopher V. Maani. Nalbuphine https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534283/

Lek. med. Hanna Walkowiak Znaczenie interleukiny 31 w patomechanizmie atopowego zapalenia skóry http://www.wbc.poznan.pl/Content/245837/PDF/index.pdf

Saadet Inan i in. Nalbuphine, a kappa opioid receptor agonist and mu opioid receptor antagonist attenuates pruritus, decreases IL-31, and increases IL-10 in mice with contact dermatitis https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31568781/

Casarett & Doull „Podstawy toksykologii”

E. Mutschler „Farmakologia i toksykologia”, WYDANIE III

Yang Zhang i in. Nalbuphine analgesic and anti-inflammatory effects on patients undergoing thoracoscopic lobectomy during the perioperative period https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29042911/

Dominic Sagoe i in.Polypharmacy among anabolic-androgenic steroid users: a descriptive metasynthesis https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4377045/

Nana Wilsoni in. Drug and Opioid-Involved Overdose Deaths — United States, 2017–2018 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7739981/

Karin A. Mack i in. Illicit Drug Use, Illicit Drug Use Disorders, and Drug Overdose Deaths in Metropolitan and Nonmetropolitan Areas—United States https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29145698/

Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA „Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie”