Potas, a zdrowie. Badania naukowe

Potas jest jednym z ważniejszych pierwiastków w diecie sportowca (obok np. magnezu). Do niedawna ludzie stosowali dietę bogatą w potas. To się zmieniło przez wysokoprzetworzone produkty (pozbawione potasu lub którego ilość została znacząco zubożona). Na dodatek współcześni ludzie jedzą mniej owoców i warzyw. W konsekwencji nastąpił znaczny spadek spożycia potasu, który obecnie w większości krajów rozwiniętych wynosi około 70 mmol dziennie, czyli tylko jedną trzecią spożycia, które było wcześniej.

Niedostateczna podaż potasu prowadzi do osłabienia siły mięśniowej, czasem do rozpadu mięśni, często wywołuje zaparcia, zaburzenie czynności mięśnia sercowego oraz upośledzenie funkcji nerek i układu nerwowego.

Hipokaliemia to zbyt niska ilość potasu we krwi. 80-92% potasu jest wydalane przez nerki, a 8% przez przewód pokarmowy. Równowaga potasu w ustroju jest bardzo krucha, stężenie wewnątrzkomórkowe wynosi 150 mEq/L, z kolei prawidłowe stężenie w osoczu ok. 4 mEq/L. Ponieważ stężenie potasu w osoczu jest tak niskie nawet najmniejsza zmiana może mieć poważne konsekwencje zdrowotne.

Objawy hipokaliemii:

osłabienie,
porażenie mięśni,
zaburzenia odruchów,
niedrożność,
zwiększenie wrażliwości serca na digoksynę,
zaburzenia rytmu serca,
spłaszczenie załamków T, wystąpienie załamków U,

Hipokaliemia może wystąpić przy niedoborach potasu w diecie, oparzeniach, biegunkach, wymiotach, przy stosowaniu diuretyków (poza tymi oszczędzającymi potas), po przedawkowaniu lukrecji, przy nadużywaniu glukozy i insuliny (dożylnie), po urazach, zabiegach chirurgicznych, przy kwasicy kanalikowej itd. Okazało się, iż duża podaż napojów typu cola również może powodować osłabienie siły mięśniowej.

Wiele badań wskazuje, że zwiększone spożycie potasu ma korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Badania epidemiologiczne i kliniczne pokazują, że dieta bogata w potas obniża ciśnienie krwi, zarówno o osób ze zbyt wysokim jak i przeciętnym, średnim dla populacji ciśnieniem krwi. Badania kohortowe i próby kliniczne wskazują, że zwiększenie spożycia potasu zmniejsza śmiertelność z powodu chorób układu krążenia. Jest to związane głównie z działaniem obniżającym ciśnienie krwi, a także częściowo z powodu bezpośredniego działania potasu na układ sercowo-naczyniowy.

Dieta bogata w potas może również zapobiegać lub przynajmniej spowalniać rozwój choroby nerek. Zwiększone spożycie potasu zmniejsza wydalanie wapnia z moczem i odgrywa ważną rolę w leczeniu hiperkalciurii i kamieni nerkowych. Prawdopodobnie zmniejsza ryzyko osteoporozy. Podawanie alkalicznych soli cytrynianowych (cytrynianiu potasu lub cytrynianiu potasowo-magnezowego) jest zalecane do leczenia kamicy nerkowej z hipocytraturią, chociaż przestrzeganie tego leczenia jest ograniczone przez działania niepożądane (zaburzenia żołądkowo-jelitowe) i koszty.

Niski poziom potasu w surowicy jest silnie związany z nietolerancją glukozy, a zwiększone spożycie potasu może zapobiegać rozwojowi cukrzycy występującej podczas długotrwałego leczenia diuretykami tiazydowymi. Zmniejszony poziom potasu w surowicy zwiększa ryzyko śmiertelnych komorowych zaburzeń rytmu u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, niewydolnością serca i przerostem lewej komory, a zwiększone spożycie potasu może temu zapobiec. Najlepszym sposobem na zwiększenie spożycia potasu jest zwiększenie spożycia owoców i warzyw.