Długotrwałe stosowanie tamoxifenu a wzrok

Tamoxifen zwykle stosuje się w terapii raka piersi. Mężczyźni sięgają po podobne środki, by przywrócić produkcję endogennego testosteronu. Często stosuje się tu również hCG (nawet kilka tygodni). Kulturyści zwykle nie przekraczają czasu terapii preparatami SERM wynoszącego góra kilku tygodni, choć słyszało się o wielomiesięcznym podawaniu np. tamoxifenu.

Starsze protokoły „odbloku” zawierały rekomendacje, by jednocześnie stosować tamoxifen (np. Nolvadex) i cytrynian klomifenu. Niestety, z praktycznego punktu widzenia wszystkie środki z grupy SERM są bliźniaczo podobne, więc ich równoległe stosowanie mija się z celem. Jest to jeden z najsilniej zakorzenionych mitów dopingu, więc wcale nie oczekuję, by sytuacja zmieniła się w ciągu następnych kilku lat. A co się stanie, jeśli podajemy  większą dawkę podobnych leków? Nasilamy potencjalne skutki uboczne. Może do nich należeć np. uszkodzenie wzroku.

W badaniach opisano wystąpienie torbielowatego obrzęku plamki (ang. cystoid macular edema, cme) oraz zmian w siatkówce po tamoxifenie. Według powszechnie dostępnych danych, tamoxifen może wywołać zaburzenia widzenia (na skutek zmian w rogówce, zaćmy i retinopatii). Ponadto może wywołać makulopatię krystaliczną. Plamka (macula) to najważniejsza dla widzenia, centralna część siatkówki odbierającej bodźce wzrokowe. Tamoxifen wywołuje pojawienie się złogów krystalicznych w siatkówce, obrzęk plamki żółtej i zmiany w rogówce. Złogi krystaliczne mogą się pojawić nawet u osób, które nie uskarżają się z powodu zaburzeń widzenia.

Na szczęście ryzyko powstania takich zmian jest znikome, bo należałoby stosować tamoxifen codziennie, w dawce 20 mg przez np. rok, dwa lub trzy.

W doniesieniach dotyczących tamoxifenu najbardziej szokujący jest fakt, iż podawano ten SERM 63-letniej kobiecie w gigantycznej dawce, tj. 90 mg 2 razy dziennie (czyli 180 mg dziennie!). Rozpoczęła terapię tamoxifenem w maju 1975 r. Pierwsze objawy uszkodzenia wzroku pojawiły się w październiku 1976 r. Jeszcze bardziej skandaliczny jest fakt, iż kobiecie równolegle podawano jeden z najbardziej toksycznych dla wątroby środków na rynku, tj. Halotestin® (fluoxymesterone). I to jeszcze w dawce 2 razy 10 mg dziennie, jak dla jakiegoś ciężarowca. Wirylizację powodują dawki rzędu 10-15 mg dziennie! Dla zobrazowania o czym tu mówimy – trenbolone ma proporcje 500/500 (androgenność/anaboliczność), testosteron 100/100, a halotestin 850/1900! Wiem, iż tabelki i dane od szczurów nie są wiele warte, ale na pewno nie jest to środek dla kobiet. Teoretycznie, jest 8.5-krotnie silniejszy od testosteronu pod względem androgenności i 19-krotnie silniejszy pod względem anabolicznym. I to wszystko działo się po tym, jak usunięto jej lewą pierś, trzy żebra, a następnie w kolejnych latach prawą pierś! Zmiany wzroku objawiły się po 17 miesiącach stosowania tamoxifenu – łącznie wzięła ponad 90 g. W sumie nie ma co się dziwić, iż doznała uszkodzeń wzroku skoro stała się ofiarą 9-krotnie zawyżonego dawkowania tamoxifenu. Lekarzy to nie zraziło – dalej podawano kobiecie tamoxifen. Skończyło się na dawce łącznej 158 g (tak: sto pięćdziesiąt osiem gramów, bo ktoś mógłby pomyśleć, że to literówka). Istnieją osoby, które łącznie wzięły ponad 200 g tamoxifenu. Nie wiem jakim cudem naukowcy nie wspomnieli o efektach kilkunastomiesięcznego “cyklu” na halotestinie (bałbym się go brać dłużej niż kilka tygodni). Podejrzewam, iż uszkodzenia wzroku po SERM są niczym, w porównaniu do uszkodzeń wątroby po 17 metylowanym środku z grupy SAA.

Co zapamiętać?

Długotrwałe stosowanie tamoxifenu (clomidu i innych środków z tej grupy) nie musi być dobrym pomysłem, tak samo jak łączenie różnych SERM. Nie ma żadnych dowodów, iż połączenie 2-3 SERM da lepsze efekty, niż pojedynczy środek.

Referencje:

Nirmala Srikantia i in. „Crystalline maculopathy: A rare complication of tamoxifen therapy” http://www.cancerjournal.net/article.asp?issn=0973-1482;year=2010;volume=6;issue=3;spage=313;epage=315;aulast=Srikantia

CRAIG A. MCKEOWN, MANO SWARTZ, JOHANNES BLOM AND JOHN M. MAGGIANO „Tamoxifen retinopathy” https://bjo.bmj.com/content/bjophthalmol/65/3/177.full.pdf

https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/lista/68058,makulopatia

Marta Misiuk-Hojło, Maria Magnowska-Woźniak, Piotr Marszalik „Występowanie makulopatii cukrzycowej w zależności od stopnia wyrównania cukrzycy i współistnienia nadciśnienia tętniczego” https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetologyDr n. med. Agnieszka Kamińska „Choroby plamki żółtej jako przyczyna nagłego zaniewidzenia” https://podyplomie.pl/stanynaglepodyplomie/28945,choroby-plamki-zoltej-jako-przyczyna-naglego-Vinay Kumar, Abul K. Abbas, Jon C. Aster “ROBBINS PATOLOGIA” wydanie II, Wydawnictwo EDRA URBAN & PARTNERS

prof. dr hab. n. med. Zofia Mariak, dr n. med. Iwona Obuchowska, dr Diana Dmuchowska „KOMPENDIUM OKULISTYKI” ROLA LEKARZA OKULISTY W DIAGNOSTYCE I LECZENIU GUZÓW PRZYSADKI MÓZGOWEJ

Karunakaran Vithian, Steven Hurel „Powikłania mikroangiopatyczne: patofizjologia i postępowanie”

Nayfield SG1, Gorin MB. „Tamoxifen-associated eye disease. A review.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8622006

Agnieszka Kubicka-Trząska, Bożena Romanowska-Dixon „Zastosowanie optycznej koherentnej tomografii w diagnostyce obrzęku plamki po zabiegach usunięcia zaćmy u chorych na cukrzycę” https://www.termedia.pl/Zastosowanie-optycznej-koherentnej-tomografii-w-diagnostyce-obrzeku-plamki-po-zabiegach-usuniecia-zacmy-u-chorych-na-cukrzyce,124,33295,0,0.html

M Tunc „Maculopathy following extended usage of Clomiphene citrate” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4166625/

M. Semet, M. Paci, J. Saïas‐Magnan, C. Metzler‐Guillemain, R. Boissier, H. Lejeune J. Perrin „The impact of drugs on male fertility: a review” https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/andr.12366